Ардын дуунаас сэдэвлэсэн “Гоолингоо” жүжиг тун удахгүй үзэгчдийн хүртээл болох гэж байна. Төв аймгийн “Монгол туургатан” театрын найруулагч С.Баярсайхан жүжгийн зохиолыг бичиж, найруулжээ. Түүнтэй ярилцлаа.

-Ардын дуунд мөнхөр­сөн “Гоолингоо” бүтсэн түүх нь олон янз байдаг юм билээ. Та аль зо­хиолыг нь сонгож авсан бэ?

-”Гоолингоо” дуу бүтсэн тав зургаан домог байдаг юм билээ. Би алийг нь ч барьж авсангүй. Бүх домгийг уншиж судалсан. Гэхдээ яг дуу­рай­гаад хуулбарлачихаар тэр чинь урлаг биш болчихно биз дээ. “Гоолингоо” тэртээ Их Монгол Улсын байлдан да­гууллын үед бий болсон дүр юм билээ. Олон домгоос нэлээн судалж үзээд цаг хуга­цааны хувьд хамгийн тохи­ромжтой үе болох 1930-аад оны үеийг сонгож авсан. Тэр үед Архангай аймгийн нутагт Гоолингоо гэж сайхан бүсгүй байсан юм билээ. Тэр бол бодит дүр. Домогт мөнхөрсөн Гоолингоо ямар хүн байсан бэ гэдгийг судалсны үндсэн дээр хамгийн логик сайтайг нь сонгоод уран сайхны аргаар зохиолоо бичсэн юм.

-Найруулагчийн хувьд энэхүү жүжгээрээ юуг харуулахыг зорьсон бэ. Найруулагч бүр нэг са­наа, зорилго агуулсан байдаг шүү дээ?

-Яг үнэнийг хэлэхэд үзэг­чид миний жүжгийг үзээд ийм зүйл ухаараасай, тийм зүйл ойлгож аваасай гэж бодсон зүйл байхгүй. Хэн нэгэнд зориулж бичээгүй. Би өөртөө л зориулж бичсэн, найруул­сан. Өөртөө зориулж л тавих гэж байна. Түүнээс нийгэмд ч юмуу, аль нэг үеийнхэнд зо­риулаагүй. Өөрөө кайф авах гэж тавих гэж байгаа юм.

-Гол дүрийн жүжигчдийн дүр сонголтын тал дээр ярихгүй юу?

-Энэ жүжиг бол дуулалт жүжиг шүү дээ. Тиймээс дүр сонголтыг би хамгийн сайн уялдаа холбоотой байгаасай гэж бодсон. Дэлхийн нэг но­мерын дуурийн дуучин, дра­мын жүжигчин хоёр хамтарч дуулахад маш том ялгаа ха­рагдана. Үүнийг гаргаж байж миний ажиллах ур чадвар харагдах болов уу. Түүнээс би мундаг сайн хоёр дуучин дуулуулчихаар ажлаа хаана хийх юм бэ. Тиймээс жүжиг гэдэг талаасаа, дуулалт жү­жиг гэдэг утгаараа драм дээр нь жүжигчин эмэгтэй, дуулалт дээр нь дуучин залуу сонго­сон. Эмэгтэй гол дүр болох Гоолингоод Улсын драмын эрдмийн театрын жүжигчин, Монгол Улсын соёлын тэргүү­ний ажилтан Г.Отгонцэцэг, эрэгтэй гол дүрд М.И.Гли­никийн нэрэмжит дуурийн дуулаачдын их наадмын тэр­гүүн байрын шагналт, цагдаа­гийн “Сүлд” чуулгын гоцлол дуучин Г.Ариунбаатар нар тоглож байгаа.

-Г.Отгонцэцэгийн та­лаар сөрөг мэдээлэл их байдаг учраас жүжгийн­хээ гол дүрийг өгсөн гэж сонссон?

-Тэгсэн. Яг тэгж бодсон. Г.Отгонцэцэгийн талаар ний­тэд очсон мэдээлэл нь дан­даа сөрөг талынх байна шүү дээ. Энэ муу охиныг есөн шидээр нь хэлэх юм. Бүр сонсоход ч эвгүй үгээр хэлж байна. Тэгэхээр олон нийтэд нэгэнт сөрөг сэтгэгдэлтэй хүрчихсэн хүнийг эргээд сайнаар хүлээж автал нь тоглуулах нь найруулагч ми­ний үүрэг. Тэндээс миний ажлын ур чадвар харагдах байх. Найруулагчийн хувьд би Г.Отгонцэцэгийг гайхам­шигтай жүжигчин гэж үнэлээд байгаа. Юу л бол юу хийж чадахаар, найруулагчийн өгсөн дүрийг түүртэлгүй бү­тээж чадахаар уран бүтээлч.

-Жүжгийнхээ нээлтийг хэрхэн хийх вэ. “Монгол туургатан” театрынхан үнэтэй тасалбартай хү­лээн авалт хийдэг?

-Тийм л дээ. Би “Монгол туургатан” театрт очоод гур­ван жил болж байна. Харин энэ жүжиг миний уран бүтээл. Би өмнө нь телевизэд най­руулагч хийж байлаа. Тий­мээс сүртэй хүлээн авалт хийгээд сүйд болохгүй.

-Анхны бие даасан жүж­гээ өөртөө зориулсан юм байна. Тэгвэл ний­гэмд зориулсан уран бүтээл тань хэзээ олны хүртээл болох бол?

-Ер нь хэн нэгэнд зориулж уран бүтээл хийнэ гэдэг чинь утгагүй шүү дээ. Би ажлаа хийж байгаа хэрнээ хэн нэ­гэнд таалагдах гээд эхэлбэл тэнэг биз дээ. Хүнд таалагдах гэж юм хийж эхэлбэл сайн уран бүтээл ч төрөхгүй. Би угаасаа ичвэл өөрөөсөө л ичдэг. Айвал би хэнээс ч айхгүй, өөрөөсөө л айна. Хүн ганцаараа байхдаа өөртөө л үнэнч байдаг. Тэгэхээр өөр­төө зориулж уран бүтээл хийвэл арай үнэн байх юм болов уу.

-Дуулалт жүжгийнхээ бүх харилцан дууллыг та өөрөө бичив үү?

-Тэгэлгүй яахав. Бүгдийг нь зохиосон. Хөгжим, аяыг хөгжмийн зохиолчидтойгоо хамтраад хийлээ.

-Сүүлийн үед ардын дуу­наас сэдэвлэсэн жү­жиг олны хүртээл болж байсан. Хамгийн сүүлд л гэхэд “Ай нана” тайзнаа амилсан. Ардын дуу ба­рьж авах нь найруу­лагчдад амар байгаад байна уу?

-Үнэндээ “Ай нана”-г үзэж амжаагүй. Зурагтаар гарч байхыг нь хальт харсан. Сүү­лийн үеийн дуулалт жүжгүүд ямар байгаа билээ, яг л тийм санагдсан. Нэг нэгээсээ ялга­рахгүй байна. Энийг би ур­лагт цус ойртолт явагдаж байна гээд байгаа юм. Бүх хөдөө орон нутгийн уран бүтээлчдийг цувруулаад тог­луулах юм бол бүгд яг адил­хан. Хувцас нь ч гэсэн тэр. Тэгэхээр би энэ цус ойртол­тоос ангид байхыг хүссэн.

Г.Отгонцэцэг: НАЙРУУЛАГЧ НАМАЙГ Л ЭНЭ ДҮРД ТОХИРНО ГЭЖ СОНГОСОН БОЛОХООР ТУЛТАЛ НЬ ТОГЛОНО

-Найруулагч таны нийгэмд хүрсэн сөрөг сэтгэгдлийг эвдэхийн тулд жүжгийнхээ гол дүрийг өгсөн гэсэн байх аа?

-Энэ дүр дээр бусад жүжиг шиг ямар нэгэн сонгон шал­гаруулалт явагдаагүй. Анх­наасаа л Г.Ариунбаатар бид хоёрыг сонгосон байсан гэ­сэн. Манай урлагийнханд нэг дутагдалтай тал байгаа. Нэг хөөрхөн охин байх юм бол тэрийг байнга хөөрхөн бүс­гүйн дүрд тоглуулаад яваад байна. Нэг залууг эсрэг дүрд тоглуулчих юм бол дараа дараагийн уран бүтээлд ч мөн эсрэг дүрээр л яваад байдаг. Найруулагч маань надад “Би чиний ярилцлагыг уншсан. Чи миний бодож явдгийг ярьсан байна лээ. Тиймээс би чамайг Гоолин­гоогоороо сонгосон. Чи энэ дүрийг бүтээгээд хүмүүст Гоолингоо шиг сэтгэгдэл төрүүлж яваарай” гэж хэлсэн. Найруулагчийн энэ үгэнд би үнэхээр их баярласан. Жил гаруй гол дүрийн эмэгтэйгээ хайж байгаад намайг сонго­сон. Тиймээс тултал нь сайн тоглоно гэж бодож байгаа.

-Та өмнө нь дуулалт жүжигт тоглож байв уу?

-Би мэргэжлийн дуучин хүн биш. Би өмнө нь “Пари­сийн дарь эхийн сүм” жүжигт тоглосон. Мюзикл жүжиг бай­сан. Харин одоо дуулалт жүжигт тоглох гэж байна. Тэр тусмаа амьдаар дуулна. Хү­ний таван мэдрэмжээ ажил­луулж тоглох учраас өндөр мэдрэмж шаардаж байгаа. Тэр бүхэнд өөрийгөө голог­дуулахгүйн тулд их хичээж, өөр дээрээ тулж ажиллаж байгаа.

-Хүмүүс таныг “Орхи­дос” кинонд бүтээсэн хойд ээжийн дүрээр тань хүлээж авах гээд байдаг. Одоо харин тэс өөр дүрд тоглох нь. Сан­дарч байна уу?

-Манай хошин урлагийн­хан драмын жүжигт тоглох гэхээр “Хүмүүс инээгээд хү­лээгээд авчихна” гээд байдаг. Тэрэнтэй адилхан хүмүүс намайг эсрэг дүрээр хүлээж авах хандлагатай байх юм. Гэтэл уг нь би ганцхан кинонд л эсрэг дүр бүтээсэн. “Ор­хидос”-оос өөр кинонд ч юмуу жүжигт эсрэг дүрд тоглоогүй шүү дээ. Эерэг дүрд зөндөө л тоглосон. “Парисын дарь эхийн сүм”-ийн Эсмеральдо бол сайхан дүр. Яахав дэлгэ­цийн урлагийг хүмүүс хаана ч үзэж болдог болохоор олон хүнд хүрдэг байх. Бүтээсэн эерэг дүрүүд маань драмын тайзан дээр амилсан боло­хоор зорьж ирсэн хүмүүст л хүрсэн юм болов уу даа.

-Тайзан дээр амьдаар дуулна гэсэн. Г.Ариун­баатарын тус дэм их байна уу?

-Тэгэлгүй яахав. Дэлхийн хэмжээний том дуучинтай хамтарч тоглох болохоор надад их түшигтэй байгаа. Дуулалт тал дээрээ Г.Ариун­баатар маань надад туслаад, жүжиглэлт тал дээрээ би Г.Ариунбаатарт заагаад явж байна. Хоёулаа урлагийн мэргэжлийн хүмүүс ч гэлээ өөр өөр төрлийнх болохоор бие биеийнхээ дутууг нөхөөд, зааж зөвлөөд явж байна. Ямар ч байсан дүрээ ам­жилттай бүтээх байх аа.

-Г.Ариунбаатар та хоёр үерхэж байгаа гэв үү?

-Манай хэвлэл мэдээл­лийнхэн чинь тэгээд янз бүрээр л бичих юм байна шүү дээ. Тэр дундаа сайт, шар сонинууд. Одоо ч янз бүрээр хэлүүлээд бичүүлээд дөжир­чихсөн. Юу ч гэж бичнэ ду­раараа болог гээд боддог юм байна лээ. Ямар сайндаа л “Орхидос”-т тоглосноос бо­лоод намайг бүр жинхэнээсээ үзэн ядчихсан хүн зөндөө байдаг юм байна лээ ш дээ.

С.АЛТАНЦЭЦЭГ

http://www.dnn.mn/?vfile=30&vmet_id=30174&vmet_main=1169&vt=new&vl=&vdate=&vofile=23a2i30&left=yes&vpage=

Нийтэлсэн: 2013-08-21 12:19:57

Жаргалтай хүний нүдэнд бүх зүйл сайхан харгаддаг. Тэр юмсыг харахдаа ямар гоё юм бэ гэж сэтгэл дотроо дуу алдан хардаг. Түүнд хэлэх ч үг олддоггүй. Тэр зүгээр л байгалийг хараад биширдэг. Хүмүүсийг хараад талархдаг. Хүүхдийг хараад өхөөрддөг.Тэр дандаа эерэгийг анзаарчихдаг. Сөрөг зүйлсийг хүртэл эерэг болгон хүлээн авах хандлагтай болчихдог.  Зовлонтой хүний нүдэнд харин бүх зүйлс баргар харагддаг. Тэр дандаа болохгүй бүтэхгүйг л сурамгай гэх чинь олоод харчихдаг. Сайхан зүйлсийг хүртэл саараар харах гээд байдаг. Эсвэл нэг их тоодоггүй. Түүнд сайхан зүйлс нэг их чухал биш байдаг. Саар харин чухал байдаг. Хүнд ер нь юу чухал байна түүнийгээ л тэр олж харж бас ярьж байдаг. Аз жаргалгүй хүн амнаасаа байнга бусдыг муулж үгүйсгэсэн эсвэл гомдолсон үгсийг урасгадаг. Бусдыг толгой сэгсрэн муулж, хэл шогширон үглэдэг. Би байсан бол ингэх байсан юм гэж өөрийгөө далдуур магтдаг. Аз жаргалгүй хүн аз жаргалтай хүнийг харахаараа өөрөө тийм биш болохоор уур нь хүрдэг. Эсвэл атаарахдаг. Та өөрийн аз жаргалтай юмуу аз жаргалгүй байгаа эсэхээ өөрийн бодол санаа, үг яриа, үйл хөдлөлөөрөө илэрхийлж байдаг.

Аз жаргал хаана байдаг вэ?

Аз жаргалд хүрч очиж болдог зүйл биш юм. Аз жаргалд хүрч очих боломжгүй. Харин нээж илрүүлэх л боломжтой. Хүрч очно гэдэг нь танд байхгүй гэрэл гэгээнд та хүрч очихын нэр юм. Нээж илрүүлнэ гэдэг нь аль хэдийнээ танд байсан боловч гадагшаа гэрэл нэвтэрхээргүйгээр аз жаргалын тухай буруу үзэл бодолын хөө буртгаар дагтаршин булагдсанаа санаж тэр хөөг арчиж цэвэрлэхийн нэр юм. Байгаа зүйлээ илрүүлэх, байхгүй зүйлээ олж авах хоёрын хооронд маш том ялгаа бий. Нэг нь гэрлүүгээ буцах нөгөө нь гэрээсээ явахтай адил. Угаасаа танд байсан юм чинь хайхын хэрэггүй болж байна гэсэн үг. Энэ бол аз жаргалд хүрэх боломжгүй аз жаргалгүйгээс гарах боломжтой гэсэн үг. Аз жаргалд саад болдог мунхаг буруу бодол, уур хилэн, шуналын хир буртаг арилхад л аз жаргалын хурц гэрэл таны дотроос гэрэлтэх болно гэсэн үг. Та аз жаргалыг буруу зүгээс хайгаад байгаа юм биш биз? Таны аз жаргалын тухай үзэл бодол чинь үнэхээр зөв болов уу? Эрэгцүүлээд нэг үзээрэй.

Аз жаргалын шалгуураа багасга.

Хүсэн хүлээж хүлээж амсах жаргал сайхан байдаг ч тэгж их хүлээсэн байж амсах мэдрэмж нь хэдхэн минут бол тэр үнэхээр их үнэ цэнтэй гэж үү? Та аз жаргалдаа тавих шалгуураа өндөр болгох тусам аз жаргал таниас төдий чинээ холдож байдаг. Нээрээ нь ч минутаар хэмживэл таны мэдэрсэн аз жаргалын мэдрэмжийн нийт үргэлжилсэн цаг хугацаа нь бүх амьдралын тань цаг хугацаатай харьцуулбал 0,1 хувь байж ч мэдэх юм. Яагаад ийм бага байна вэ? Та аз жаргалд хэт өндөр шаардлага тавьснаас болжээ. Хэрэв тийм бол энэ чинь зүгээр л тэгж их хүлээж чинэрсэн хүслийн ханамж, хуримтлагдсан энергийг сулрал, шуналын биелэл л юм. Хувирч өөрчлөгдөх нь аль болох бага, тогтмол удаан үргэлжилдэг аз жаргал л илүү үнэ цэнэтэй биш гэж үү? Хүрэхэд их хол тийм аз жаргалын шалгуурыг өөртөө тавиад аз жаргалыг хойшлуулах хэрэг байна уу? Болж өгвөл аз жаргалын шалгуураа багасгаж агшин хором бүрээс аз жаргалыг мэдрэн аз жаргалын мэдрэмжийг ойр ойрхон олон юмуу эсвэл урт удаан болгох хэрэгтэй.

Аз жаргалд цаг гарга

Аз жаргалыг олж харахад, түүнийг мэдэрхэд цаг зав өөртөө гаргаж бай. Аз жаргалыг бүү хойшлуул. Зовлонг л хойшлууж бай. Ирээдүй бол аз жаргалыг хойшлуулах аз жаргалаас зугтах заль юм. Бид чөлөө завгүй ажлаад л байдаг ажлаад л байдаг. Үүнийг дуусгахгүй бол болохгүй. Тэр ажлын ард нь гарч байгаад нэг сайхан амаръя гээд аз жаргалыг байнга хойшлуулдаг. Үнэхээр чухал ч юм уу бүү мэд мөнгийг л эхэнд тавиад байдаг. Аз жаргалтай байх цаг хугцааг, хайртай хүмүүстэйгээ хамт байх цаг хугацааг, үр хүүхэдтэйгээ тоглож наадах цаг хугацааг, аав ээж ах эгч дүү нараа баярлуулах цаг хугацааг бид данаа хойшлуулж мөнгөний хойно тавьдаг. Мөнгө аз жаргалаас илүү үнэ цэнэтэй юм гэж үү? Хүссэн хэмээжий мөнгөтэй болж байгаад  дараа нь жаргана гэвэл таны нас чинь хүрэхгүй байж ч мэднэ шүү. Аз жаргалд цаг гаргаж бай.

Бид жаргах гэж ирсэн юм

Бид яах гэж энэ хорвоод ирсэн юм бэ? Жаргах гэж үү? Зовох гэж үү? Таныг анх олж байхад аав ээж чинь зовж байсан уу? Жаргаж байсан уу? Жаргаж байсан. Та хайран дундаас мэндэлсэн юм. Та зовох гэж биш жаргах гэж л ирсэн юм. Таны эд эс бүхнийг чинь хайраар бүтээсэн юм. Нэр чинь хүртэл жаргал бэлэгдсэн байдаг юм. Зовлонт, гунигт, өвчит гэдэг нэртэй хүн байдаггүй юм. Бүх аав ээж нар үр хүүхэддээ аз жаргалтай байлгахын төлөө л бүхнээ зориулдаг юм. Таны бие махбод эд эс чинь хүртэл таны сайн сайхны төлөө байнга тэмцэж байдаг юм. Таны зүрх чамайг жаргаасай гэж л өдөр шөнөгүй завсар чөлөөгүй цохилож байдаг юм. Уушги чинь таныг амьдар гэж байнга амьсгалж байдаг юм. Та зүрхээ зогсоож чадахгүй? Та амьсгалахгүй байж ч чадахгүй? Таны эрүүл мэндийн төлөө эд эсийн ширхэг бүхэн чинь таниас хамааралгүй тэмцэж байдаг юм. Танд хайртай бүх хүмүүс чамайг жаргаасай гэж л хүсдэг юм. Тэд таныг зовоосой гэж бодож байгаагүй юм. Бурхан байнга танд аз жаргалыг ерөөж байдаг юм. Бурхан хэнийг ч хараадаггүй юм. Зовлонгоо Бурхан руу битгий чих. Жаргал Бурханы биш таны гарт л байдаг юм. Та зовмоор байна уу? Жаргамаар байна уу? Өөрөө л шийд.

Агшин хором бүрээс аз жаргалыг мэдэр

Амьсгал авахдаа моддын чамд бэлэглэж байгаа амьдралыг хүлээн авч байна гэж бодон аз жаргалтайгаар уушгаа тэлтэл амьсгал. Бүх эд эсээ сэргэж байгааг мэдэр. Тэнгэр лүү хар. Нар луу ширт. Тэгээд модонд талархан амьсгалаа гарга. Алхахдаа толгой гудайн бүү сажил. Анхаарлаа хүүхдийн баяр хөөрлүү хандуулж өөрийгөө сэргээ. Өнгөрсний харуусал ирээдүйн горьдлогоо түр орхи. Яг одоод хэнд ч ямар ч асуудал байдаггүй юм. Тэгээд хэнээс ч ичэлгүй хүүхэд шиг дэгд. Ажил дээрээ хүнд ажил хийж өгч байгаа юм шиг цаг нөхцөөн ажлаа хийсэн болж бүү оромд. Чиний л амьдралын алтан хором урсаж байгааг ухаар. Тэгээд ажилдаа дурлаж уус, дүүлж нис. Гэртээ ирэхдээ байдаг л хэвийн амьдрал гэж бүү уйтгарла. Чиний л сонгосон амьдрал чиний л дотны хүмүүс. Тэдэнд баяр хөөр инээд бэлэглэ. Тэднээс аз жаргал хайрыг хүлээн ав. Агшин хором бүхнийг аз жаргалын мэдрэмжээр өнгөрөө. Зохиомлоор ч байсан үүнийг хий. Удахгүй үнэхээр бодитой болох болно. Галзуу хүн шиг харагдсан ч яадаг юм хий. Аз жаргалын шалтгаан хүлээн ухаантай царайлан дундуур явснаас юуг ч хүлээлгүй жүжиглээд ч хамаагүй аз жаргалтай дүүрэн яв. Сэтгэлээсээ л хийвэл бүх зүйл биелэлээ олдог юм.

Аз жаргал бол мэдрэмж юм

Мэдрэмж гэж юу вэ? Зургаан мэдэрхүйд мэдрэгдэж байгаа зүйлс. Таатай мэдрэмжийг нь бид аз жаргал гэдэг.  Таагүйг нь зовлон гэдэг.  Аз жаргалыг мэдрэх л боломжтой ойлгох боломжгүй.  Энэ бол бодитой туршлага юм. Мэдлэгээс мэдрэмж төрдөггүй.  Мэдрэмжээс л мэдлэг төрдөг.  Аз жаргалыг бүрэн судалж ойлгочихоод дараа нь жаргана гэвэл та ихэнх хугацаагаа аз жаргалгүй өнгөрөөсөн байх болно.  Харин та шууд мэдэрч эхэлсэнээр та өөрийн мэдлэгтэй туршлагатай болдог.  Үүнийг л жинхэнэ мэдлэг гэдэг.  Бусдын мэдэрсэн зүйлс таны хувьд мэдрэмж биш мэдлэг л байдаг. Таны мэдэрсэн зүйлс таны өөрийн чинь л мэдрэмж байдаг.  Та бусдад зааж өглөө гэхэд тэдгээр хүний хувьд мэдлэг л байдаг. Өөрөө мэдрээгүй хийж үзээгүй баахан мэдлэг цуглуулснаар та зүгээр хоосон мэдэмхийрэгч л болж хувирдаг. Одоо хүн төрөлхтөн мэдлэгийн биш мэдрэмжийн боловсрол руу орох цаг болсон. Мэдлэг туйлдаа хүрсэн. Аз жаргалтай байя гэвэл та мэдрэмжийг л чухалчил. Бидны хүсч буй аз жаргал бол таатай мэдрэмж юм, өөр юу ч биш. Мэдрэмжийг дагахдаа нэг зүйлийг л баримтал бусдыг бүү хохироож зовоо.

Мэдрэмжийг одоо л мэдрэх боломжтой

Бид дандаа л ирээдүйд амьдардаг. Хүүхэд байхдаа хурдан том хүн болохыг хүснэ. Сурагч болоод хурдан оюутан болох юмсан гэж бодно. Оюутан болоод бушуухан төгсөөд ажилтай болох юмсан. Хайрттайгаа учрах юмсан, хөгширлөө. Хүүхэдтэй болох юмсан, оройтлоо. Эд хөрөнгөтэй болох юмсан. Ач зээтэй болох юмсан. Бид амьдралынхаа ихэнх хугацааг хүлээж өнгөрөөдөг. Юуг нь мэдэгдэхгүй ямар нэг ид шидийн ч юмуу нэг гайхалтай зүйл ирээдүйд болох юм шиг л хүлээгээд хамаг залуу насаа өнгөрөөдөг. Гэтэл таны амьдралын бүх үйл явдал яг одоод л болж өрнөдөг. Маргааш хэзээ ч ирдэггүй. Өчигдөр хэзээ ч ухрахгүй. Өнөөдөр биш. Цагийн дараа биш. 10 сек дараа биш бүр яг одоо л бүх зүйл болдог. Өнгөрсөн зүйлс өнгөрснийхөө одоод л болсон байдаг. Ирээдүйн зүйлс идээдүйнхээ одоод л болно. Мэдрэмжийг яг одоод л мэдрэх боломжтой. Аз жаргал бол мэдрэмж. Тэр мэдрэмжийг одоо л мэдрэх боломжтой юм бол бид яагаад хойшлуулаад одоогоос зугтаад байдаг юм бол. Хэрэв тийм бол одоогоос зугтана гэдэг аз жаргалаасаа зугтаж байгаатай агаар нэгэн бус уу.

Х.Баасансүрэн

Эрдэнэзуу хийдийн Хамба лам

http://society.time.mn/content/33571.shtml

Монголын чөлөөт бөхийн хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулж байгаа хүний нэг бол гавьяат тамирчин Оюунбилэгийн Пүрэвбаатар билээ.

2000 оны эхэн үед Монголын чөлөөт бөхийн спортын хөгжлийн нүүр царай болж явсан тэрээр одоо үндэсний шигшээ багт дасгалжуулагчийн үүрэгт ажилтай. Хөнгөн жинд бужигнуулдаг байсан Ооскаг 2001, 2002 оны дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс мөнгөн медаль хүртэж байсныг үзэгчид санаж байгаа биз. Тэгвэл багшийн эрдэм шавьд гэдэг дээ. Түүнийг чөлөөт бөхийн дасгалжуулагч болсноос хойш нэг шавилхан залуу хөнгөн жинд олны анхаарлыг татах болсон. Тэр бол чөлөөт бөхийн олон улсын хэмжээний мастер Батболдын Номин юм.

Энэ спортод дөнгөж хөл тавихдаа  О.Пүрэвбаатар багштайгаа уулзаж, чөлөөт бөхийг эхнээс нь ном журмын дагуу суралцаж яваа Б.Номин хүү хэдхэн хоногийн өмнө Болгарын Софи хотод болсон залуучуудын дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс мөнгөн медальтай эх орондоо иржээ. Уг тэмцээнд эмэгтэйчүүд багаараа хүрэл цомоор шагнуулж нэгэн өвөрмөц амжилт гаргасан. Харин сүүлийн үед байнга шүүмжлэлд өртөх болсон эрэгтэй тамирчдаас Б.Номин ганцаараа мөнгөн медаль хүртэв. Багш нь шавийнхаа медалийг алтын дайтай мөнгө хэмээн бодож сэтгэл ихэд хангалуун яваа юм билээ. Ооска гавьяат Софигоос ирсэн даруйдаа өөрийн багш дээ очсон гэнэ лээ. Тэрээр “Багшаа шавийнх нь шавь дэлхийн аваргаас медаль зүүгээд ирлээ гэсээр” Мөөгий багш дээрээ очиж мэнд мэдэнгээ бараалхсан гэдэг. Ер нь мань хүн ямар нэгэн зүйл тохиолдвол байнга багштайгаа хуваалцдаг аж. Багштайгаа баяраа хуваалцаж, бас болоогүй зөвлөгөө ч авна. Сонирхуулахад, Б.Номингийн багш гавьяат тамирчин О.Пүрэвбаатар Софигийн дэвжээнээс дэлхийн аваргын медаль хүртэж байсан юм. Цаашид миний шавиас их юм гарна даа гэсээр гавьяат тамирчин О.Пүрэвбаатар, олон улсын хэмжээний мастер Б.Номин нартай уулзсан ярилцлага маань эхэлсэн юм.

-Дэлхийн аваргаас медаль авсанд баяр хүргэе. Тэмцээний талаар товчхон мэдээлэл өгөөд ярилцлагаа эхлэе?

-Баярлалаа. Тэмцээн сайхан болж өнгөрлөө. Миний хувьд аварга авч чадаагүй сэтгэл дундуур байна. Алтан медаль энгэртээ зүүж, төрийн дууллаа эгшиглүүлж багшийгаа баярлуулахыг хүссэн. Гэхдээ чөлөөт бөхийн шинэ дүрмээр анхны барилдаандаа медалийн тавцанд зогссондоо баяртай байгаа. Бэлтгэл сургуулилт дажгүй байсан. Шигшээ багт орсноор гадаад, дотоодын хамтарсан бэлтгэлд хэд хэдэн удаа явлаа. Бэлтгэл огт тасалдаагүй. Энэ нөхцлийг бүрдүүлж өгч байгаа Спортын бэлтгэлийн төв, шигшээ багийн алба, Монголын чөлөөт бөхийн холбоо болон дасгалжуулагч багш нартаа маш их баярлаж явдгаа илэрхийлье.

-Шинэ дүрмийн давуу тал юу байна. Манай тамирчдын барилдааны арга барилд хэр зохицох юм шиг санагдав?

-Их сайхан дүрэм. Аль чансаатай, угсраа мэх хийсэн нь л оноогоо авна. Нэг оноо аваад тэрийгээ хэдэн минутын турш хамгаалж зугтана гэсэн ойлголт байхгүй. Хэн идэвх санаачилга гаргаж, явж барилдсан нь ялна. Тэр хэрээр өрсөлдөөн маш их гарна. Сул өрсөлдөгч гэж байхгүй болж байгаа юм. Бүгд л нэг онооны төлөө зүтгэх учраас чөлөөт бөхийн спортыг үзүүштэй болгож байна. Их сонирхолтой дүрэм. Тийм болохоор надад маш их таалагдаж байгаа.

-Аваргын төлөөх барилдааныг тань харсан. Эхлээд давуу явснаа угсраа мэхэнд орж байгаа харагдсан. Юунаас болсон бэ?

-Азербайжаны бөхтэй алтан медалийн төлөө барилдсан. Хожих боломж 100 хувь байлаа. Энэ тэмцээнд оролцохоосоо өмнө л түрүүлнэ гэдэгтээ итгэлтэй байсан. Гэвч өөрөө тактикийн алдаа гаргаж, хэт яарснаас болоод олон оноо алдаж ялагдсан. Түүнээс биш өрсөлдөгч маань надаас илүү гараад байсан зүйлгүй. Өөрөө алдаа гаргасан болохоор өөртөө л гомдож байна даа.

-Дээд жингийнхээ бөхчүүдтэй барилдахад хэр ялгаа гарч байна вэ?

-Жин хасахгүйгээр барилдсан. Тийм болохоор зууралт бага байлаа. Хийнэ гэсэн хөдөлгөөнөө чөлөөтэй хийж байна. Бяр, хүч гэсэн тэнцүүхэн очсон. 60 кг-д барилдахад дажгүй шүү.

-Спорт сонирхогчид таныг азер залууд бярдуулаад байна уу даа гэж дүгнэсэн байна билээ?

-Бярдуулж, хүч дутсан зүйл бол байхгүй. Өөрийнхөө буруугаас л болж хожигдсон.

-Хэдэн оноос энэ спортод оров?

-2004 онд анх удаа хотод орж ирээд О.Пүрэвбаатар багш дээрээ ирсэн. Тухайн үед багш маань тамирчин байсан юм. Тэгээд ах нь дасгалжуулагч болохоороо чамайг өөр дээрээ авна гэж хэлсэн. Яг 2008 оноос хойш “Олимп” сургууль дээр бэлтгэлээ хийгээд явж байна.

-Ингэхэд багштайгаа анх яаж танилцаж, уулзсан юм бэ?

-Аав маань багшийг таньдаг байсан. Багшийнхаа барилдааныг зурагтаар харж их баярлана, бахархана. Тэгээд секцэнд ирэхдээ анх тааралдсан. Миний аав намайг багштай минь уулзуулсан хүн шүү дээ.

-О.Пүрэвбаатар хэр сайн багш вэ?

-Гайхалтай мундаг хүн шүү дээ.

-Залуучуудын дэлхийн аваргад хэд дэхээ орж байгаа вэ?

Гурав дахь удаагаа оролцож медальд хүрлээ. 2011, 2012 онд өнжсөн байгаа. Харин 2004 онд анхны тэмцээндээ оролцсон. Энэ нь Жон Петерсоны нэрэмжит тэмцээн байсан юм.

-Цаашдын зорилгынхоо талаар ярих уу. Мөн 55 кг-даа барилдах уу, эсвэл жин өгсөх үү?

-2016 оны олимп бол миний гол зорилго байгаа. Багшийнхаа гаргаагүй амжилтыг үзүүлэхийн төлөө зүтгэнэ. Ер нь бол 60 кг-д барилдана. Олимпоос наана дэлхийн аваргаас эхлээд олон тэмцээний бий. Бэлтгэлээ сайн хийж байгаа амжилт гаргахыг эрмэлздэг.

-Сэтгэлзүйн тал дээр хэр бэлтгэлтэй байдаг вэ?

-Гайгүй шүү. Би өөрөө ер нь их тайван хүн. Ямар нэгэн тэмцээн уралдаанд нэг их сандраад байдаггүй.

-Шавь таны дэлхийн аваргаас медаль хүртээд ирлээ. Сэтгэгдэл ямар байна вэ?
-Жин өгсч барилдахад нь нэлээд боломжийн амжилт үзүүлэх юм шиг санагдсан. Аварга болно гэдэгт ч итгэлтэй байсан шүү. Би өөрөө 60 кг-ын жинд барилддаг байсан болохоор миний шавь энэ жинд амжилт гаргах юм байна гэж боддог. Тэмцээнд явахынхаа өмнө чөлөөт бөхийн холбоонд алтан медальтай ирнэ гэж амлалт өгөөд явсан. Гэвч чадсангүй. Медаль нь мөнгө болохоос биш миний шавь дэлхийн аварга боллоо гэсэн бодлыг дотроо тээж байгаа.

-Ямар учраас алтан медалиас атгаад алдав. Багшийн хувьд та ямар дүгнэлт хийсэн бэ?

-Хэдийгээр мөнгөн медаль авсан ч гэлээ би сэтгэл хангалуун байгаа. Яаж барилдсаныг нь хүмүүс харсан учраас илүү, дутуу зүйл яриад хэрэггүй байх. Бага зэргийн алдаа гарсан. Барилдааны хувьд гэвэл манай Номин тун сайн байсан гэдгийг хэлэх хэрэгтэй. Бид ч эндээс явахдаа тодорхой зорилготой, амлалт авсан болохоор бүхнээ л итгэлтэй байсан.

-Таны шавь 55 кг-ын жинд барилддаг. Дээд жиндээ барилдвал хэр тохирох юм шиг байна вэ?

-Ер нь бол дээд жиндээ барилдвал илүү их амжилт гаргана. Яагаад гэвэл 55 кг-ын жинд барилдахын тулд багагүй жин хасна. Түүнээс болж ядарч сульдахаас эхлээд сул тал их байх юм. Тиймээс цаашид дээд жинд нь барилдуулах хүсэлтэй.

-Б.Номин хэр алдаа гаргаж байна вэ?

-Залуу тамирчин учраас алдаа дутагдал байлгүй яах вэ. Би хүртэл алдаа гаргадаг шүү дээ. Тиймээс алдсан алдаагаа дараагийн тэмцээнд гаргахын тулд бид хоёр ажилладаг. Алдаа л бага давтах юм бол миний шавь цаашид олимп, дэлхийн аварга болохыг үгүйсгэхгүй. Ер нь их найдаж байгаа.

-Багшийн эрдэм шавьд гэдэг. Номин таны мэхнүүдийг хэр сайн сурсан бэ?

-Ер бол хийнэ. Яг дархан болоогүй. Дархан мэхээ сургана гээд л ганц хоёрхон зүйлийг ноцолдоод байвал хөгжихгүй, өсч дэвжихгүй. Тиймээс өөрийнх нь бие организмд тохирсон мэхийг зааж сургах хэрэгтэй гэж боддог. Түүнээс биш би гэж дайраад байх нь буруу л даа.

-Таны шавь бусад тамирчнаас юугаараа давуу, бас онцлог юм бол?

-Өөртөө маш итгэлтэй. Тэр нь заримдаа алдаа болоод байдаг. Өөртөө итгэлтэй тамирчин чинь хэтэрхий их дайрч барилддаг. Түүнээс болоод оноо алдах тал бий. Ерөөсөө л багшаа битгий санаа зов, болно гэж зүтгэдэг хүүхэд дээ. Энэ нь түүний давуу тал бас онцлог юм болов уу. Манай хүн чинь тэгээд их дуугүй, чих зөөлөнтэй.

-Шавийгаа анх хараад хэр сайн бөх болно гэж бодож байв?

-Нэг жоохон хүүхэд аавтайгаа ирж байлаа. Би энэ хүүхдийг мундаг тамирчин болно гэдгийг мэдэхгүй шүү дээ. Хүмүүс хэн нэгэн хүүхдийг хараад “Энэ бол мундаг бөх болно” гэж ярьдаг. Тэр бол худлаа. Хүн өөрөө л сайн хөдөлмөрлөж, хичээж, дайчин байж чадвал сайн бөх болно. Бэлтгэл сургуулилтаа сайн хийгээд, багшдаа итгээд явбал амжилт гаргана. Би өөрөө тамирчин байсан болохоор түр зуур Чулуунбаатар дээр бэлтгэл хийж бай, удахгүй би багш болно. Тэгэхээр дуудна гэж хэлээд явуулсан.

-Залуучуудын дэлхийн аваргад манайхан ямар амжилт гаргасныг дасгажуулагчийн хувиар дүгнэвэл?

Манай эмэгтэй баг бол сайн барилдсан. Багаараа гуравдугаар байр эзэлж өмнө нь байгаагүй амжилт үзүүллээ. Нэг алт, хоёр хүрэл медаль гэдэг бол том амжилт шүү дээ. Гурван тамирчид хүрлийн төлөө барилдаад ялагдсан. Бид чинь оноогоор ОХУ-тай тэнцсэн гээд боддоо. Даанч мөнгөн медаль байхгүй учраас гуравдугаар байрт шалгарсан. Эрэгтэйчүүд маань харин үнэхээр сул байлаа. Ер нь бол эрэгтэй баг уналтад байгаа нь үнэн. Азийн аваргаас медаль аваагүй багийг авч явахад хэцүү байсан. Харин Номингийн хувьд тивийн аваргад яваагүй. Яагаад гэвэл улсын аварга болсон тамирчныг Азийн дэвжээнд барилдаж үзэх хэрэгтэй гэж бодсон. Номин бол хийгүй барилдсан.

-Хэдхэн хоногийн дараа насанд хүрэгчдийн ДАШТ болно. Монголын баг ямар амжилт гаргах бол гэж хүн бүр анхааралтай ажиглаж байгаа. Ялангуяа эрэгтэйчүүдийг?

-Монголын чөлөөт бөх удахгүй дахин сэргэнэ. Яагаад гэвэл одооны шинэ залуу тамирчид маань амжилт гаргах боломжтой. Өмнө нь шигшээ багийн тамирчид өөрийгөө мэддэг байсан. Харин одоогийн залуучуудыг хатуу чанга барьж байна. Бэлтгэл сургуулилтын хувьд ч гэсэн ачаалал маш өндөр. Тиймээс амжилт гаргах магадлал их. Миний бодлоор энэ дэлхийн аваргаас хоёр медаль авна байх. Цаанаа юу болохыг мэдэхгүй учраас бүгдээрээ харж л байя.

-Б.Номин насанд хүрэгчдийн дэлхийн аваргад оролцох уу?

-Бид одоо Эрдэнэтийг зорих гэж байна. Шигшээ багийнхан тэнд нэгдсэн цугларалтад гарсан. Ирэх сарын 1-нийг хүртэл тэнд бэлтгэлээ хийнэ. Бэлтгэлийн үеэр сорилд оролцох юм билээ. Тэгээд л шийдэх байх.

-Ойрхон тэмцээнд явж байна. Хэр ядарч байна вэ?

-Жин хасахгүй л бол гайгүй. 55 кг-д барилдвал дор хаяж 5-6 кг хасдаг. Харин 60 кг-д барилдвал бэлтгэлээ хийж байгаад л орно. Тиймээс цаашид 60 кг-д шавиа барилдуулна.

-Ярилцсанд баярлалаа. Ярилцлагын төгсгөлийг танд үлдээе…

-За баярлалаа. Софигийн тэмцээнд оролцоход туслалцаа үзүүлсэн Монголоос Болгарт суугаа элчин сайд Л.Дүгэржав болон хуурай ах Сайнбаяр, жолооч Сайнаа ах нартаа маш их баярлалаа. Мөн энэ тэмцээнд оролцоход тусалж дэмжсэн бүх хүнд талархал илэрхийлье. Цаашид бид хоёр олон амжилт гаргахын төлөө хичээн зүтгэх болно. Та бүхний итгэл, тус дэмийг шавь бид хоёр зүтгэлээр, амжилтаар хариулна.

Б.МӨНХЗУЛ

Эх сурвалж: “Үндэсний шуудан” сонин

http://sport.news.mn/content/154549.shtml

Атаач, ялихгүй юманд хонзон санадаг хүмүүс хорт хавдар болон ямар нэгэн хүнд өвчин эмгэг тусахдаа амархан бай­даг гэнэ. Бусдад муу са­на­сан бүхэн нь дотоод сэтгэлдээ бугшсаар өв­чин болж байгаа нь тэр аж. Мөн үргэлж гутранги зүйл бодож, хэн нэгэнд гомдсон уур бухимдлаа сэтгэлээсээ авч хаяж ча­дахгүй бол хорт хавдрын үрийг аажмаар биедээ тарьж байгаа гэж бодоо­рой. Энэ цагт бусдад үл­гэр дуурайл болж бай­гаа Америкийн нэгэн бясал­гагчийн түүх үүнийг ба­тал­на.

Ээжтэйгээ хамт амь­дардаг охин нэг л өдөр хойд аавтай болжээ. Ич­гүүр сонжуургүй хойд эцэг нь дагавар охиноо хү­чинд­­сэнээр түүний тамын амьд­рал эхэлдэг. Гэрээ­сээ оргосон ч хойд эцгий­гээ үзэн ядсан сэтгэл, ээждээ гомдсон гомдлоо олон жилээр сэтгэлдээ тээсээр байсан учраас бүсгүй ходоодны хорт хавдар тусчээ. Харин энэ өвчнөө тэрээр өнгөрсөн бүхнийг уучилж, сэтгэлээ­сээ авч хаяснаар эдгээж чадсан байна. Хавдартай гэдгээ мэдээд бүсгүй юу­наас болж ийм өвчнөөр өвдсөнөө тунгаан бодож, олон жилийн гомдол бу­хим­дал нь энэ бүхний үндэс суурь болсон гэд­гийг ойлгон бясалгалын багштай болж, сэтгэлээ чөлөөлж сурсан байна. Гайхалтай нь хорт хавд­раа ч эдгээж чадсан юм.

Тэгэхээр урт наслах ухаан гэдэг бол уужим сэтгэл юм. Яарч давчдах, атаархах, хорсох, уурлах, гомдох бухимдах гэдэг хэнд ч байдаг зүйл. Харин тэрийгээ сэтгэлдээ удаан тээж явалгүй уучилж сурах, тайвширч бодоход л амьдралын ухаан, урт наслахын нууц оршдог ажээ.

Д.ОЮУНТУЯА

http://www.dnn.mn/?vfile=31&vmet_id=44033&vmet_main=1126&vdate=&vl=archive

Монгол Улсын соёлын гавьяат зүт­гэл­тэн, орчуулагч, зо­хиолч, яруу найрагч Гүн овгийн Г.Аюурзанатай уран бүтээлийн яриа өрнүүллээ.

-Таныг уншигчид уран бүтээлээр чинь багагүй мэднэ. Та анх хэдэн наснаасаа шүлэг зохиол бичиж эхэлсэн бэ?

-16 настайгаасаа.

-Таны “Балчир шүл­гүүд” но­мыг яруу найр­гийн бусад түүвэр­тэй чинь харьцуулж хара­хад Горькийн утга зо­хио­лын сур­гуульд сурс­наар таны оюуны ертөнц маш их өөрч­лөгд­сөн нь анзаарагд­даг. Юун тухай асуух гээд байна гэхээр авьяас, боловсрол хоёр өөр зүйл үү, нэг зүйл үү?

-Тэс өөр зүйлс. Бо­ловс­­рол бол олоод авч болдог зүйл. Авьяас бол тийм биш. “Анхнаасаа хурц бай­гаагүй өргөс ахиж хэзээ ч хурц­лагд­даггүй” гэж нэг үг бий дээ. “Балчир шүлгүүд” бол балчир насны шүлгүүдээ зориуд түүвэрлэн нэгтгэ­сэн ном юм. Харин бусад түүврийн тухайд гэвэл, ямар нэг дээд сургуульд сурсан, сураагүй хүн эрийн цээнд хүрч, ухаан авьяас тэгшрэх насандаа хүрэх гэж нэг юм бий л дээ.

-Таны анхны “Ган­цаар цайвар навч” ном 1990-ээд оны оюут­нуу­дын өврийн ном байж билээ. Эл номоо хэрхэн гаргаж байв?

-Тэр үед шүлгийн ном гаргана гэдэг баатарлаг үйлс ч гэх юм уу, мунхаг­лал ч гэх юм уу, тийм нэг зориг шаардсан, хөөрхөн эрсдэл­тэй ажил байлаа шүү дээ. Тэр муу бяцхан ном шиг зүйлийг 500 шир­хэг хэвлүүлэх гээд одоо Мэдээ­лэл техноло­гийн парк байгаа газ­рын доод давхарт нэг үйлд­вэрээр үнэ бодуулсан чинь 600 мянган төгрөг гэж билээ. 1994 он шүү дээ. Хэвлэлийн өртөг их өндөр байсан байгаа биз. Би чинь 20 мянган төг­рөгийн цалинтай сур­валж­лагч жаал явлаа. Тэгээд ийм үнэтэй байдаг юм байна гээд найзууд­даа ярьтал Дэмбэрэл гээд багын анд минь “Прин­тер­лээд үдчихвэл яасан юм бэ?” гэсэн санаа гар­гаад, ингээд л мань са­наачлагчийн ажлын прин­тер дээр ар өвөргүй хэвлэж гаргаад л утсаар оёж, шилийг нь цавуу­даад л номоо хийсэн юм даг. Нөгөө газраараа дан хавтас хэвлүүлээд, оёж дэвтэрлэснийхээ дараа хуучин Хэвлэлийн комби­нат руу барьж ороод за­хал­гааны ма­шин дээр нь цэмбийтэл өөлүүл­чихсэн чинь тэр үедээ л хөөрхөн ном болоод явчихсан даа. Төрийн ордны но­мын дэлгүүрт таван ширх­гийг тавьчихаад жи­лийн дараа тооцоо бодо­ход худалдагч нь “Хоёр л зарагдсан шүү. Нэгийг нь Бавуугийн Лхагвасүрэн, нөгөөг нь Дашбалбар авсан” гээд гурван ном буцааж өгч байлаа.

-”Бясалгал” хэмээх шилмэл шүлгийн түүврээ гаргалаа. Бүх номуудаа шүүрдэж “алтан загас”-ыг нь түүж оруулав уу?

-Яруу найрагт юу хийх гэж чармайж явснаа, ямаршуу хэмжээнд хүрснээ эргэж харъя гэж бодсон юм. Одоо би ахиж шүлэг бичихгүй. Яруу найрагчийн хувьд зодог тайлж байна аа хө (инээв)

-Яагаад ийм нэр өгсөн юм бэ?

-Дотор нь “Бясалгал” гэдэг шүлэг байгаа. Тэгээд ч хорь гаруй жил шүлэг бичсэний эцэст яруу найраг гэдэг бол бясалгал л юм байна гэж ойлгосон доо. Дэлхийн уран зохиолд ч өдгөө “бясалгал” хэмээх сэтгэлгээний яруу найргийн төрөл хандлага төлөвшчихөөд байна. Хүүрнэл зохиол дахь ухамсрын урсгалын яруу найраг дахь хэлбэр нь гэх юм уу даа. Миний өмнөх номуудад ч бас “Миний дургүй сарууд”, “Non Plus Ultra” гээд бясалгал маягийн шүл­гүүд мэр сэр бий. Энэ удаад тий­мэр­хүү, ухамсрын урсгалын түрэл­тээр бичигдсэн шүлгүүд арын, шинэ шүлгүүд гэсэн хэсэгт давам­гайлж байгаа болохоор номын нэр аяндаа гараад ирсэн л дээ.

-Таны гэргий яруу найрагч Л.Өлзийтөгс Монголын шинэ үеийн яруу найрагчдын гол төлөөлөгч гэдгийг уншигч, судлаачид хүлээн зөвшөөрсөн. Та гэргийгээ хувь хүнийх нь хувьд, хувь уран бүтээлчийнх нь үүднээс хэрхэн дүгнэдэг бол?

-Үеийнхэн дотроосоо хамгийн их хүндэлдэг хүн маань Өлзий шүү дээ. Хүн чанарынх нь тухайд хэлж байна л даа. Уран бүтээлчийнх нь тухайд бол надтай, надгүй бүх л уншигч нь хайрлаж, хүндэтгэдгийг би олонтаа мэдэрсэн. Ямар ч авьяасгүй, ганц гялайх шүлэггүй хэрнээ өөрийгөө том яруу найрагч гэж ичих ч үгүй зарлаж явдаг, урлагийг лоозонтой хутган бохирлож амь зууж яваа зарим нэгэнтэй харьцуулшгүй, өөр хувь хүн гэдгийг нь чи ч мэдэх л байлгүй.

-Өлзийтөгс зохиолч ойрд ямар бүтээл дээр ажиллаж байна вэ?

-Өлзий шинэ номоо хэвлэлд өгсөн. “Хотын үлгэрүүд” хэмээх нэртэй тууж, өгүүллэгийн их сонир­холтой, уншууртай, сайн ном гарч байгаа. Би редакторласан боло­хоор хамгийн анхны уншигч нь.

-Та яруу найрагч, орчуу­лагчаас гадна хүүрнэл зохиолын туурвилч хүн. “Шүгдэн”-гээсээ хойш ямар бүтээл дээр суув?

-Өнгөрсөн намар нэг роман эхэлсэн . Энэ өвөл дуусах нь уу, яах нь вэ, сайн хэлж мэдэхгүй л байна.

-Саяхан та ОХУ руу яваад ирлээ гэсэн. Ямар ажлаар одоод ирэв. Ойрд гадаад дотоод явах уу?

-Энэ жил би Монголд бараг байсангүй. Зальцбургт сурахаар явсан хүү маань хүнд өвдөөд Ца­гаан сарын дараа Европ руу явсан. Тэнд хүүгээ сахиж хаваржаад наадмын өмнө л ирлээ. Австри дахь ЭСЯ-ныхан, тэр тусмаа элчин сайд Батжаргал болон консул Гочоодорж нар сэтгэл тавьж байсанд ихэд талархаж буйгаа энэ дашрамд хэлье. Элчин сайдын яамдыг иргэдийнхээ төлөө юу ч хийдэггүй л гээд муулаад байдаг, Австри дахь Монголын Элчин сайдын яамныхан л лав иргэддээ санаа тавьдаг, ойр дотно ханддаг, ажлаа сайн мэддэг хүмүүс юм билээ шүү. Европоос ирснийхээ дараа хүүгээ амраах санаатай Байгал далай, Баргужин төхөмөөр яваад, одоо л нэг суурин болж байна даа.

-Ерээд онд та соц нийгмийн үеийн Монголын утга зохиолд нэлээд шүүмжлэлтэй ханддаг байсан. Үеийнхнийхээ уран бүтээлд сэтгэгдэл ямар байна. Ер нь уран зохиол маань хөгжиж байна уу?

-Би сүүлийн үед гарч байгаа номнуудаас уншаагүй болохоор ёстой хэлэх үг алга даа.

-Манайх шиг цөөхөн хүн амтай улс оронд зохиолч хүн дан уран бүтээлийн орлогоор аж төрөхөд бэрх. Та одоо уран бүтээлээ хийхээс гадна ямар ажил, алба эрхэлж байна?

-Зохиолоо бичихээс өөр ямар ч ажил эрхлэхгүй байгаа.

-Удахгүй МЗЭ-ийн их хурал болох гэж байна. Та тусгай илтгэл, санал тавих уу?

-Өө, тэр хурал чинь хавар болчихоогүй юм уу. Их хурал болоод өнгөрчихсөн л гэж бодоод явж байгаа шүү дээ.

-Төрөлх нутаг Баянхонгортоо ойрд очив уу?

-Энэ жил очих төлөвлөгөөтэй байсан чинь, гэнэтийн ажлууд давхцаад болсонгүй. Одоо явъя гэхээр манай Хангай ч хүйтэрчих­сэн л дээ. Ирэх жил л эхнэр хүүхдээ аваад жилийчихнэ дээ. Гэхдээ хатуу төлөвлөхөөр бас саад тотгор гараад байх юм аа.

Л.БАТЦЭНГЭЛ

ДӨЧИН НАСНЫ БОДЛУУД

Би л бичээгүй бол

Бичигдэхгүй байсан шүлгүүд шиг

Одоо л санаж авахгүй бол

Хэзээ ч амилахгүй бодлуудын гүнд

Оргүй хоосноос сэрээд толинд харах мэт,

Орноосоо өндийх мэт, гэнэтхэн л дөч хүрчихлээ.

Эрт ээ урьдын цагт

яг л ингээд бага нас дуусч,

Этгээд танихгүй хаа нэгтээ оччихсон байж билээ.

Энэ хүртэл тэр л хаа нэгтээгээс алхаж чадсанаа

Эргээд бодоход үнэмшимгүй.

Үнэмшилгүй ч юм шиг бодлууд минь -

Цасанд умбасан эртний модот гудамжны

Цаад үзүүр тийш үүрд явчихсан

цэл залуухан хөвгүүдийн тухай…

(тэд энд, би тэнд үлдэж болох л байсан);

Тэдний инээмсэглэл, хямдхан янжуурын амт,

Тэвчээргүй хэрүүл, зангидсан туранхай нударга,

Хэгзэрсэн уруулын тухай…

Ээ!

Тэнэглэл гэдэг залуу настай хамт

Тэнгэрээс буудаг зугаатай, хоржоонт бэлэг;

Анхныхаас эцсийнх хүртэлх азгүй дурлалууд,

Алин цагт хэлээд мартсан, хуумгай үгсийн тухай…

Амьдралын минь дотуур гэнэтхэн л нүргэлээд эхэлсэн

Queen-ы, тэр үедээ их үнэтэй байсан

Амьд тоглолтын бичлэг бүхий пянзны тухай…

(Алсаас харахад, өнгөрсөн цагийн сүүдэр

гэрэл цацраадгийг

      Ай, тэгэхэд мэддэг ч байсан болоосой);

Яагаад ч юм бэ,

хэтэрхий их зүйл гээсэн мэт санагдаад

Шимшрэл дуудсан гашуун үнэр нь

өнөө ч дотроос түрдэг,

Сэтгэлийн гүн харанхуйд живсэн

биелээгүй мөрөөдлүүдийн тухай…

Ялдам зүүдээ төөрүүлэн, шөнө дөлөөр ном уншихад

Янаг бүсгүй мэт хажуугаас ширтэгч

лааны ховсч харцны тухай…

Ямархан нэг ертөнцийн үүдийг нээх шидэт тарни мэт,

Яруу найрагт нэвтрэх бичиг мэт

Элиот, Харт Крэйний шүлгүүдийн тухай…

Хар багаас л

Харцны буланд нисч үзэгдсэн бүгээн шувуунаас

бүүр түүрхэн мэдрэгддэг

эдгэшгүй гунигийн шалтгааныг

Хайсаар л яваагаа эргэцүүлэхүйд,

Ээ!

Хариугүй амилж гүйцэхийнхээ даваан дээр

Хавцлын ёроол тийш өнхрөөд,

Өндөгнийхөө хальсан цаанаас

Өнөөдрийг дуудсаар сураг алдрагч ангаахай

Үе үехэн зүүдлэгдсэн ч шиг.

Тэр л бүхний тухай…

Хаврын галуудын төөрөг совин шиг

Тэнгэрээс үлээх салхины тухай…

Аяа, энэ шувуудыг дээ!

(Хацраа бүрхтэл үсээ ургуулъя байз,

тэгвэл л салхинаас таашаал авна.

Харин энэ амьдралаас юуг авах вэ?

Аваад хаашаа явах вэ? Хаана үлдэх вэ?

Ийм л өдрүүдийг сөрөөд

сохор намайг хөтөлж яваа

      Энэ цаг хугацааг бас яах вэ?)

Аяа…

Үзүүр нь харагдахгүй,

Ганц урсгалтай, уртаас урт замаар

Өөрийн эрхгүй хар хурдаараа давхих шиг

(Галзуу машиныг зогсоох гишгүүр гэж үгүй,

Гар минь жолооны хүрднээс зуураатай -

Зам мурийх бүрт ангал руу хийсчихгүйн тулд

      Залуураа мушгихаас өөр сонголтгүй)

энэ л насныхаа тухай…

Ойрхон давтагддаг зүүднээсээ гүйцэд сэрэхийн тулд

Одоо ингээд үхье ээ гэхэд дэндүү оройтсон тухай…

Орхисон мөр минь хөрөхөд үнэрийг нь түгээхээр

Орчлон дээр дэгдэх,

төсөөлөлд багтамгүй шуурганы тухай…

БЯСАЛГАЛ

Гэрэл асч унтрах хов хоосон өрөө.

Гэгээрсэн сүнсний хязгааргүй аян.

Энэ цонхыг нэвтлээд гаръя.

Эргээд цонхоо нэвтлээд оръё.

Гарах орох, ирэх одох, төрөх үхэх,

Гадаа дотор ялгаагүйг танья.

Гэрэл асна. Хов хоосон өрөө.

Гэрэл унтарна. Дүв дүүрэн харанхуй.

Өрөөнд урсч орох, өрөөнөөс гарах,

Үнэндээ бол хаа сайгүй орших

Тэр бүхий л зүйлс далавч минь болно.

Тэнгэр мэт уудам хязгаар эхэлнэ.

Хараацай цогтой цучил зуугаад

Хажуугаар зөрөн доош шунгана.

Хар багаасаа л мэдэх домог минь:

-Хараацай, сайн яваарай!

Газарт сүвэгчээр нь хатгасан зүүн дээр

Ганц ширхэг арвай онож бууна.

Эргэн тойронд нь солонго татаж,

Эртний гэгэлгэн аязыг хэн нэгэн хуучирдана.

Харанхуйд цонхны маань  гэрэл үзэгдэнэ.

Гэвч,

Ер бусын нэгэнтэй учрах бүдэгхэн итгэл

Ертөнцийн чинад руу дуудна.

Үүлэнд орой нь шургасан сүмийн

Үүдийг хаагаад манан тунарчээ.

Өр зүрхээр минь хөгжимдөцгөөгөөд,

Өө, энд бүжиглэцгээж байна!

-Сүмд бүжиглэх нь мөргөл үйлдэхийн адил

Сүслэгч, залбирах ч шаардлага үгүй,

Зүгээр л наад хөгжимдөө сэл! хэмээн

Зүүдний хэлээр хэн нэгэн шивнэнэ.

Ингээд л сүнс алс ирээдүйд хүрлээ,

Охин нь хэн нэгэнд дурлачихжээ.

Бусдыг хайрлана гэдэг юутай аймшигтай,

Буцааж болшгүй аз жаргал билээ!

-Одоохондоо чамд аав чинь хэрэггүй.

Гэвч нэг л өглөө

Олон зүйлээс сэрдгийн адил дурлалаас ч сэрнэ.

Сэрэхэд чинь чамайг гэх хүн,

Сэтгэлээ чиний төлөө урах хүн эцэг чинь л…

Хэлэгдэх үгсийнхээ араас халиахуй

Хэн нэгний харц цоргиж мэдрэгдэв.

Хэзээнээсээ л цоргисоор байсан…

Цоргих эрхшээлээс нь хэзээ ч гаршгүй…

-Хэн бэ? Сүмээс нааш дагаа юу?

Хэдүй болтол дагах гээв?

-Үгүй дээ, Тэр чамайг дагуулж ширтээгүй,

Үнэндээ чи л харцны нь үзүүрт уяатай…

Нисч яваа гэсэн чинь Тэр л

Нислэг гэж бодохыг чамд зөвшөөрснийх.

Оллоо гэсэн бүхэн чинь Түүний зэхсэн бэлэг.

Очлоо гэсэн бүхэн чинь Түүний эвхсэн зам.

Мэдлээ гэсэн бүхэн чинь Түүний л сануулсан нь.

Үзлээ гэсэн бүхэн чинь Түүний л харуусал нь.

Бүлээхэн өндөг гарт чинь тэмдрэгдэв үү?

Бүх учрыг ол гэж Тэр л дохиолсон хэрэг…

Үнэхээр л ямар нэгэн зүйл гараас алдуураад,

Өнхөрсөөөр, бүхий л ертөнцөө эргэлдүүлээд,

Эргэлдэн хөрвөсөн тэмүүллийнхээ хүчээр

Эрчээ аваад, юуг ч юм бэ мөргөх шиг.

Ихэнх өндөг гаднаасаа тоншуулж

Идэгдэхийн тулд хагардаг ч гэлээ,

Энэ өнхрөгчийн дотоод  гэрэлд

Ид шидийн нислэг бэлтгэгдэж байх шиг.

Охины минь инээмсэглэл миний алган дээр

Цэцэг мэт дэлбээлээд төөнөлөө.

Орчлон мэт нууцлаг өндөгний гүнд

Бясалгал мэт зүрх догдлон цохилноо.

Одоохондоо дөнгөж л чичирч буй далавчаа

Гэнэтхэн дэлгээд тэр наран зүг нисэх вий.

Одоохондоо гэрэлтэй, энэ л хоосон өрөө…

Гэрэл унтарна. Тэгш дүүрэн харанхуй…

http://www.dnn.mn/publish/?vid=44172&vt=item&user=&vpage2=

Тэнгэрлэг эх орон минь тандаа мөргөмү

Тэнд энд хэвтэх чулуунд чинь үнэн оршдогт итгэмү

Амьд яваа минь таны таалал гэмү

Аугаа их тандаа би өдөр бүр мөргөмү
Амьсгалах тоолондоо би тандаа хүрч очму

Аньсан нүдэндээ ч би таныгаа харму

Сайн үйлээ би таныхаа төлөө хиймү

Саар мууг үйлдвэл таныхаа өмнө ичмү

Өвлийн өдөр цасан дээр хэвтэхдээ

Өнгөт хялмаа гялалзан гялтагнахыг ажму

Орчинд минь хичнээн амьтан буй гэвээс тэд бүгд таных буюу

Одоо би таны нүдээр л бусдыг харму

Эх орон минь таны хүч л надад шингэснээс би хүчтэй явму

Энэрэл хайр тань надад ирсэнээс би бусдыг хайрлаж сурму

Аяа, эх орон минь ээ

Догшин ширүүн галыг ч би таных л гэж бодном

Дотоод зөөлөн амьсгалд тань шүтэж амьдарнам

Аяа, эх орон минь ээ

Ариун тунгалаг агаарыг агаарыг ч таных л гэж бодном

Амьсгалах тоолонд та надад нэвтрэн орж ирнэм

Аяа, эх орон минь ээ

Та юм бүхэнд хувилан бидэндээ ирмү

Амьд яваа минь таны гүн их таалал буюу

Хад чулуунаас ч би таныгаа олж үзмү

Хатан дэлхийн өвсөн ногооноос та босож ирмү

Хамаг амьтны тусын тулд юм бүхэнд оршиж

Хар муу үйлийн замаас биднийг холтгому

Энэ ертөнцийн өнгө аялгуу бүхэн таныг хэлмү

Энх тунх явааг минь та ивээхдээ

Эрх биш түмэн амьтанд таны хайрыг хүртээх увидас хайрла

Энэхүү ертөнцийн туйл үнэн буй бөгөөс

Түүний мөн чанар, эгнэгт эс мөхөгч, бас бий эс бологч

Тал тал тийшээ хязгааргүй үргэлжлэгч

Төв цэг нь хаа сайгүй оршигч

Төрсөн бүхний юм шалтгаан

Төгөлдрөөр өөр тэнцэх юм огт үгүй ээ

Эх орон минь тандаа би мөргөмү

Энэ биеийн буруу зөвийг гагцхүү та тунгааму

Ариутгагч бас аврагч эцэг минь алтан мутраараа адислаж

Хүссэн бүхнээр минь болгоож хайрла

Сайн үйл мөнхийн дагуул минь болог

Сац бас муу явдал барааг минь хараад зугтаг

Бялдууч явдал дууг минь сонсоод устаг

Бас аймхай амьтад дуугарч чадалгүй дөлөг

Өвчин бүхэн намайг тойрог

Өвдсөн зовсоныг тэрчлэн би ачлаг

Амьсгалах тоолон надад та нэвтрэн орж ирмү
Аньсан нүдэндээ ч би таныгаа харму

Ухаан бодол минь таныгаа баясгахаар уудам болог

Уг чанар минь хүн чанар л болог

Эх орны минь мөн чанар гоо сайхныг бусдад түгээж
Энэ ертөнцийн олныг жаргаахад минь надад тусал
Энэ бие ухаан бодол, сэтгэл зүрх, үйл ажил минь таных гэвэл
Эх орон минь та өөрөө минийх

Би таны гэгээн гэрэлд аж төрмү.

http://terguulegch.com/post/ekh-ornii-talaarkh-shulguud

Холливуд болон хойд хөршийн “Биелэшгүй даалгавар”, “Вампируудын ангууч Линкольн” “Бид ирээдүйгээс ирэгсэд-2”, “Питер FM” зэрэг 50 гаруй кинонд ерөнхий зураач, концепт-зураачаар ажилласан Солбон Дондокович Лыгденов ОХУ-ын БуриадынТүнх дүүргийн Хүрэн тосгонд 1971 онд төржээ. Тэрээр “Булаг-ариун ус”нэртэй бүрэн хэмжээний уран сайхны киногоо Улаан-Үдийн кинотеатруудад саяхан толилуулжээ. Энэ нь түүний найруулсан хоёрдахь кино аж. “Россия для всех” цахим хуудас түүнтэй хэрхэн ярилцсаныг толилуулья.

-Солбон, та барууны орнуудад олон жил амьдарч дэлхий даяар алдартай блокбастер кинонуудад бишгүй ажилласан. Холливудад өөрийн хүн болсон Тимур Бекмамбетов хүртэл тантай хамтарч уран бүтээл хийх санал тавьж байсан. Юуны учраас та тэр бүхнээ хаяж төрөлх нутагтаа эргэн ирэв ээ?

-Би концепт-зураач бус найруулагчийн хувьд хүч сорихыг эрмэлзсэн гэх үү дээ. Дээр нь Буриад нутгийн минь тухай дэлхий даяар мэдээсэй гэж чин сэтгэлээсээ хүсдэг. Манай нутаг өнө эртний уламжлалтай, дэндүү сайхан байгальтай юм шүү дээ. Бид хэзээнээс ахмадуудаа хүндлэн өвөг дээдсийн ёс заншлыг марталгүй зүрхэндээ үргэлж шүтэж тээж ирсэн ард түмэн.

Гэвч одоо юу болж байна аа. Сэтгэлийн гүндээ тээж явдаг уламжлалт соёлоо бид үгүй хийжээ. Өдгөө хүмүүс ариун газрууд, сүм хийдээр орсон төдийгөөр өөрсдийгөө хуурдаг болж. Гэтэл шүтээн, бурхан гэдэг чинь хүний дотор байдаг зүйл. Сүм хийдээр явалгүйгээр сэтгэлдээ шүтээнээ тээн нүгэл хийлгүй  амьдарч болдог юм.

Ер нь буриадууд бидэнд үндэсний үзэл санаа гэж юм бүр байхгүй болжээ. Иймээс үгээгүй архичин шиг амьдралд хөлөө олж чадахгүй бэдрэх юм. Үндэсний үзэл санаагаа ороотойгүй дээр нь сэргээх нь чухал байна. Үүнийг л би киногоороо харуулахыг ямар нэгэн хэмжээгээр хичээлээ. 

-“Булаг-ариун ус” шиг ийм цар хүрээтэй кино хийхэд мэдээж багагүй хөрөнгө шаардагдана. Санхүүжилтийн асуудлаа хэрхэн шийдсэн бэ. Таны өмнөх “Дариймаа” киноны зураг авалт чухам санхүүжилт дутсанаас болж зогссоныг сонссон. Буриадын Засгийн газар хөрөнгө мөнгөөр тусалсан юм биш биз?

-Засгийн газраас тусламж хүсээд нэмэргүй юм билээ. Би киногоо дуусгахын тулд хотын төв дэх хоёр төвшинтэй байраа зарж, зураачаар ажиллаж олсон бүхий л мөнгөө тавиад туучихсан. Мөн нутгийн бизнес эрхлэгчид ч тусласан. Нэрт жүжигчин Петренко, Голубев хоёр миний хүсэлтээр Москвагаас ирж кинонд минь үнэгүй тоглосон. Тэд чинь нэг өдрийн зураг авалтаар дор хаяж таван мянган ам.доллар авдаг хүмүүс шүү дээ.

Түүнчлэн Монголын чадварлаг орлон тоглогчид өөрсдийн зардлаараа хүрэлцэн ирж тус болсон юм.

-“Булаг-ариун ус” кино яг юуны тухай өгүүлдэг вэ?

-Шууд хэлэхэд энэ кино зугаа цэнгээнийх биш. Тэгээд ч орчин үеийн үзэгч янз бүрээр пологдтол нь зугаацуулсан болов уу. Одоо харин юм бодогдуулсан уран бүтээл дутагдаж байгаа гэмээр.

Зах зээлийн эдийн засагт шилжээд бид мөнгөнөөс өөр зүйл харж чадахаа больсон нь том эмгэнэл. Амьдралд материаллаг тал давамгайлж, сэтгэлийн, оюуны зүйл үнэгүйджээ. Энэрэнгүй сэтгэл, хүний мөс гэх ойлголт бараг үгүй болсон юм биш үү. Хүмүүсийг баян-ядуу гэж л хууваах болж. Гэтэл бид хөх тэнгэрийн дор бүгд ижилхэн, адилхан хүмүүс.

Кино маань материаллаг болон оюунлаг мөн чанарын тэнцвэрийг хэрхэн олох вэ гэсэн эрэл хайгуулын тухай л юм даа. Дахин хэлэхэд энэ бол зугаацуулах кино огтоос биш.

-Буриадын үндэсний соёлыг хэрхэн сэргээх вэ. Хүмүүсийн ухамсраас харийн суперменүүдийг хэрхэн үлдэн хөөх вэ. Ер нь тийм боломж бий юу?

-Өөрийн үндэсний суперменийг олж моодонд оруулах нь үнэхээр чухал. Үүнийг мэргэжлийн хүмүүс л хийж чадах нь ойлгомжтой. Тэгж чадвал төрөлх хэл ч хүмүүсийн дунд моодонд орно.

-Буриадын супермен гэхээр Гэсэр хаан л санаанд орох юм?

-Яагаад болохгүй гэж. Гэхдээ Гэсэр хаан бүх хүнд таалагдах учиртай. Түүнийг хүмүүс үлгэрлэн дууриах ёстой. Ийм учир энэ домогт дүрийг дэлгэцнээ хэрхэн амилуулах нь маш чухал. Жишээ нь бүжигчин хүн дор хаяж Майкл Жексон шиг сайн бүжиглэж бусдыг араасаа хуйлруулна. Гэвч энэ бүхэнд мөнгө хэрэгтэй. Мөнгө үгүй бол чи хичнээн авьяастай ч бүх юм талаар өнгөрнө. 

-Та киногоо санхүүгийн хувьд амжилт олно гэж бодож байна уу?

-Үгүй дээ. Гэхдээ зорьсон ажлынхаа төлөө эцэст нь хүртэл зүтгэж, итгэж, бүр шатаж байж л амжилтад хүрнэ шүү дээ. Энэ бол амжилтын томьёо. Мөн аз жаргалын томьёо. Итгэлгүйгээр амьдрал утгагүй. Манай залуусыг ажиглахад нэг юм эхэлчихээд ямар нэгэн саад бартаа гарахад дорхноо сэтгэлээр унаж байна. Би тэдэнд хандан битгий шантар, битгий бууж өг гэж хэлмээр байгаа юм. Та нар хийхгүй бол хэн хийх юм бэ. Зоригтой байцгаа л даа. 

-Та аз жаргалын тухай дурдлаа. Ер нь аз жаргал гэж юу вэ?

-Дуртай ажлаа хийнэ гэдэг жинхэнэ аз жаргал. Дээр нь миний гэр бүл-миний аз жаргал.

 -Та чөлөөт цагаа хэрхэн өнгөрүүлдэг вэ?

-Ажил дээрээ. Дээр хэлсэнчлэн би дуртай ажлаа хийж байна. Миний хувьд ажил мэргэжил маань баяр баясгалан авчирдаг тул үүнээс өөр амралт гэж юуг хэлэх вэ. Мэдээж ганц, хоёр хоногоор гэр бүлтэйгээ хөдөө хээр гарч, эсвэл зүгээр л хүүхдүүдийнхээ дунд гэртээ байх сайхан. Би нутгийнхаа хээр тал, уул ус, гол мөрөнд дэндүү дуртай.

Буриад нутаг надад асар их эрч хүч өгдөг юм.

http://www.zuuniimedee.mn/Show.aspx?category=1702&code=2520

Д.ЦЭРЭННАДМИД

ЭХЛЭЛ БУЮУ Ш.ЦЭЦЭГ ГЭЖ ХЭН БЭ?

Киноноос амьдрал, үнэн сэтгэлийн тэнхээ олж авдаг юм гэдэг. Энэ үгийг кино най­руулагч, жүжигчин Ш.Цэцэг яриандаа да­хин дахин сануу­лаад байх шиг санагдсан. Үнэхээр ч тийм л дээ. Олон зуун жилийн өмнө кино гэдэг түгээмэл ший үүссэн цагаас эхлэн хүмүүс туулж ирсэн амьдрал, тэмц­лийн дүр зургаа дэл­гэцнээс олж харж бая­саж, гуниж ирсэн юм билээ  шүү дээ.

Киноноос хүн үзээгүй, дуулаагүйгээ олж мэддэг, үзсэн дуулсан зүйлээ ч улам баяжуулж, урансайхантай­гаар, сэтгэлд шингэцтэйгээр үлдээж авдаг байх юм.

“Бүх урлагийн дотроос хамгийн чухал нь кино” гэж Ленин хэлсэн гэж уншиж байлаа. Хэдийгээр Ленинийг шүтэн биширдэгтээ биш кино гэдэг амьд урлагийн их хүчтэйг зөв тодорхойлсныг үе үеийн киноны зүтгэлтнүүд хэлдэг дээ. Ш.Цэцэг ч хэлж байна лээ.

Кино гэдэг үзэгчдийн сэтгэлд хоногших, хүнийг татах увидастай юм шүү. Сайн хийсэн кино бол түүх болж мөнхөрдөг. Энэ юу гэсэн үг вэ гэвэл уг киног бүтээж, тэнд содон сайхан дүр бүтээсэн хүн бас мөнхөрч байгаа юм.

Кино үйл явдалтайгаа, үг хэлтэйгээ үзэгчдийн сэтгэлд багтчихсан байх нь яах аргагүй мөнхрөл гэж хэлж болно. Бас хамгийн түгээмэл урлаг гэж. Кино гэдэг аугаа урлагийн тухай түүний үгийг лавлан сонсохыг зорив. Кино дэл­гэцэнд дүр бүтээсэн хүн хэ­зээний л танил байдаг юмсан хойно доо.  Ш.Цэцэг гэдэг эмэгтэйн тухай уулзахаасаа өмнө даруухан, энгийн ижий хүний дүр сэтгэлд бууж байлаа. Кино урлагийн дээд сургуулийн шуугиант танхимд түүнийг шавь нартайгаа халуун дулаан яриа өрнүүлээд сууж байхад нь таарлаа. Ми­ний төсөөлөл зөрсөнгүй. Нас­ны эрхээр жаахан ядрангуй юм шиг харагдавч яриа хөөрөө нь ухаалаг, үг болгоны нь чөлөөнд нүдээрээ ямар нэгэн юм эрэлхийлж тунгаан бодсон шинжтэй тийм нэгэн эмэгтэй байна. Тус сургуулийг байгуулагдсан цагаас хойш ирээдүйн киночдод эрдэм ном зааж байгаа кино урлагийн зүтгэлт­нүүдийн нэг тэр аж.

Урлагийн хүн болох замаа тэр бүр багаасаа засч. Дуулна, бүжиглэнэ авьяастай сурагч гэгдэж явж.  Бас биеийн тамир, спортод их дуртай. Нийс­лэлийн сургуулиудын спартикиадаар ойрын зайн гүйлтээр аварга болж байж. Бас хэрэглэлийн гимнас­ти­кийн хоёрдугаар зэрэгтэй та­мирчин. Юм юманд л авьяас­лаг хүүхэд байсан тухайгаа дурсах юм билээ. Тэр дотроос өөрийг нь эзэмдсэн нь бүжиг. Тэгээд ч ээжтэйгээ  зөвлөж байж хөгжим бүжгийн дунд сургуульд оржээ. Энэ нь сонголт байлаа.

Ш.Цэцэгийн аав нь Ша­тар, ижийг нь Долгоржав. Дундговь аймгийн Говь-Уг­таал сумын унаган хүмүүс байж. Хоёулаа цэргийн хүн. Долоон хүүхдээс Цэцэг эмэг­тэй нь болоод ч тэрүү ижийнхээ зан үйлийг их дагаж  сурч дотор үйлэнд ураныг өвчсөн гэж болохоор. Дээл хувцсаа сайхан хийчихнэ. Оёх шидэх, үйл хийх нь эмэгтэй хүний гол эрдэм хэмээн боддог тухайгаа ч хэлж байсаан.

-Миний ижий хэдийгээр нарийн дэг журамд баригдан цэргийн хүн байсан ч үйлэнд хачин уран байсан даа. Бидэнд дэлгүүрээс хувцас авч өгнө гэж бараг байхгүй. Өөрөө л урлаж өгдөгсөн. Ижий минь зүгээр нэг оёдол хийдэг хүн биш. Зээгт наамал, зүү ороох, хээр хуар шаглах гээд хамгийн нарийн үйлд гаргуун. Уран гартан уралдаанд хүртэл бүтээлээрээ оролцож явсан гэж Цэцэг дурсан ярьсан юм.

Нэртэй алдартай олон эрхэмтэй уулзаж явахад нь зарим нь “би” гэж ярих  хүн цөөн биш байдаг даа. Тэгвэл Ш.Цэцэг гэдэг бодьгал тийш биш. Зарим асуултынхаа ха­риуг харцнаас нь олоод харчихмаар ч юм шиг.

ДУРСАМЖДҮҮРЭНОНЖИЛҮҮДБУЮУНИСЭНОДСОНХУВЬЗАЯА

Өөрийн нь тухай асуултыг хамт ажиллаж байсан хүмүүс, найз нөхдийн тухай амттай дурсамжаар дүүргэчих гээд байх юм. Тэр дотор Цэцэгээ гэдэг сайхан ижий, сайн ха­нийн түших багана, жаргалтай гэр бүлийн өрхийн тэргүүн, кино гэдэг их үйлсийн замд хөтлөлцөж явсан Н.Нямда­ваагаа их ярих. Халамжтай хань нь цаг бусаар тэнгэрт хальж, амьдралынхаа хамгийн тогтсон үед өнчирч хоцорсон тухайгаа өгүүлэхдээ нүдэнд нь арилшгүй байсан гуниг нь тодорч байх шиг л…

Ингээд амьдралынхаа ханьтай хэрхэн учирсныг нь ярилцлагаар хүргэе юү.

-Нямдаваа агсан та хоёр ер нь хэдий үеэр танил болсон бэ?

-Танилцсан гэж яривал хүүхэд ахуйн юм ярина аа. Гэр ойролцоо учир хүүхэд насны соноор соргог сэтгэлгээгээр бараагаараа танилцсан гэх үү дээ. Нямдаваа хоёрдугаар 10 жилд сурдаг. Би Хөгжим бүж­гийн дунд сургуульд. Тэднийх тавин мянгатад, манайх дөчин мянгатад гэр ойролцоо байлаа. Хааяа тааралдахад зүс таних болохоор бас мэндэлнээ. Ийм л байлаа.

-Тэр ер нь ямаршуу хүүхэд байв?

-Хөвөнтэй хүрэмтэй, пио­нерийн улаан галстук нами­руулчихсан сэргэлэндүү банди л байх. Одоо ч нүдэнд хараг­даад л байх юм. Гэхдээ тэр чинь тэр үедээ кинонд тоглочихсон сүрхий “амьтаан”.

-Ямар кинонд” тоглосон билээ. Тэр…?

-”Гурван найз” киноны хөдөөний малчин хүү Балбар. Хадан дээрээс гараа шилэм­дэж байгаа морин дээрээ үсэрч морддог жаал. Нэг удаа манай сургууль дээр болсон үдэшлэгт Нямдаваа уригдаж ирдэг юм. Кинонд тоглосон сурагч гэдэг нэр сүрээрээ уригдсан. Тэр үдэшлэг дээр бид хоёр бүжиглэлээ. Үг сольж ч үзлээ. Түүнээс хойш бас биеэ сайн мэддэг болсон. Ер нь тэр бүхэн л хожмын эхнэр, нөхөр болох алхмууд байсан шиг байгаа юм.

-”Хөхөө гэрлэх дөхлөө” кинонд Нямдаваагийн нэг хөөрхөн дүр гардаг даа?

-Тийм ээ. Өмдөө чирсэн ноомой хүү Хөхөөд чичлүүлээд л… Сүүлд сангийн аж ахуйн гуулин хөгжмийн удирдаач болчихсон харагддаг.

-Хоёулаа урлагийн хүн байх. Тэгээд нэг газарт ажил­лах хэцүү гэдэг яриа байдаг?

-Тийм яриа бий. Харин үүнийг бидний амьдрал огт ажраагүй л дээ. Үр хүүхэд бага байхад аав, ээж минь байсан болоод ч тэр үү. Кинонд хөдөө хээр явахад заримдаа хүүхдээ авч явна. Даангүй манай бага хүү гуравхан настайгаасаа зурганд хамт явж байсан даа. Тэгээд ч тэр үү бас киноны хүн болж чадсан.

-Нөгөө “Гарын таван хуруу” кинонд хамгийн бага нь болж тоглодог хүү юү?

-Тийм ээ. Н.Бат-Амгалан маань киногоор “амласан” хүүхэд. “Гарын таван хуруу”-гаас өмнө бас “Дэгдээхэй нас” кинонд тоглосон. Аквариу­маас загас хулгайлж далайд тавих гэж явдаг жаал хүүг харсан биз дээ. Тэгээд би киногоор “амласан” гэж хэлж байгаа юм. Одоо киноны жинхэнэ мэргэжлийн хүн. Манай энэ сургуульд багшилж байна. Том хүү ч киноны хүн болсон.

-Тэгэхээр танайхыг киночдын гэр бүл гэж болох юм аа даа?

-Монгол киноны түүхэнд гэр бүлээрээ зүрх сэтгэлээ зориулсан хүмүүс бий л байх. Тэдний нэг нь Н.Нямда­ваа­гийнх гэдэг айл байлаа. Тэр бүхнийг бий болгосон хүн маань цаг бусаар тэнгэрт одсноос хойш бас олон жил болчихож дээ /санаа алдав/.

-Өөрийг чинь амьдралын жаргал, зовлонг дааж ирсэн эмэгтэй гэж киноны ахмадууд хэлж байхыг сонссон юм байна?

-Нямдаваа маань мөнх бусыг үзүүлсэн нь Монгол кинонд гол нь биш миний гэр бүлийн амьдралд их харамсал төрүүлсэн. Эхний үедээ ч бүх юм орвонгоороо эргэчихсэн юм шиг хэцүүхэн байсан бол амьдралын зовлонд нухлаг­дахгүй юм шүү. Яагаад би энэ киноны мэргэжлийг сонгож авсан юм.

Түүнийхээ ажил үйлийн дутууг хийж гүйцээх нь миний үүрэг гэж өөрий­гөө хатуужуулж байсан. Яа­гаад би тулах баганагүй ч өөрийнхөө хүчээр амьдарч болдоггүй юм гэж бодсон. Тэгэхээр киноноос хүн амьд­ралын үнэн, сэтгэлийн тэнхээгээ олж авдгийг олж харлаа. Үүний тулд би амьдарч ажиллаж явна даа.

-Уран бүтээлчийн гэр бүлд хийх бүтээхийг төлөө яриа ч их өрнөдөг байх. Одоо гэхэд хүүхдийнхээ уран бүтээлд өөрөө хэр оролцдог вэ?

-Гэр бүлийн дотор хэн хэнийхээ уран бүтээл рүү их өнийж хараад, шүүмжлээд цэгнээд байх албагүй юм шүү дээ. Ер нь уран бүтээлд өнгө өнгийн санаа, үзэл бодол, гаргалгаа хэтэрхий урал­дуу­лаад байвал бат бэх, сайн сайхан гэр бүл байх эсэхэд ч нөлөөлөх талтай. Талийгаач бид хоёр тийм л журмыг баримталдаг байлаа.

БАЛБАРВАНГИЙНБАГАХАТАНОЮУНДАРЬАНХДАГЧДҮР

-Та ямар уран бүтээл хий­сэн бэ гэсэн асуултыг Ш.Цэ­цэгээд тавихад тэр би ийм овойж оцойсон юм хийчихлээ, тийм юм бүтээсэн гэж гайхуулах дургүй хүн дээ гэж хэлсэн. Тэгэхээр Цэцэг гэдэг хүний тухай уран бүтээ­лийг нь бага саг мэдэхийн хувьд дахин шалгаах нь илүүц мэт санаг­дав. Жирийн үзэгч миний бодсоноор “Өглөө” киноны Балбар вангийн бага хатан Оюундарь дэлгэцийн анхны дүр юм билээ. Цэцэгийг нэг өдөр Жигжид гуай дуудаад кинонд тоглуулна гэж пробонд оруулж. Удалгүй дахиад дууда­хаар очсон чинь,

-За хө ван хүний бага хатан болж кинонд тоглоно доо гээд 20 гаруй залуугийн зураг дэлгэж үзүүлэв. Тэгээд,

-Чи алинд нь дурламаар байна гэлээ. Зургуудыг харж байсан чинь Хүрлээ байж байна гэнэ. Тэр хоёр Багшийн дээдийн кино драмын ангийн нэг ангийнх юм байна л даа.

-Би Хүрлээд дурламаар байна гэж Цэцэгээ тун түгд­рэлгүй хэлсэн гэдэг юм. Тэгээд Оюундарьд хувирч, оюутан Цэцэгээ дипломын ажлаа энэ дүрээр хамгаалжээ. Ямар дүр болсныг үзэгч түмэн андахгүй дээ. Анхны юм жаахан хэцүү­тэй байдаг бо­лохоор яльгүй сандарч байж. Сэтгэлтэй хар хүү нь буу­дуулчихаад эмнэлэг дээр ухаангүй байна гэхэд очоод уйлах гэж жаахан түвд­сэн гэж Цэцэгээ хэлдэг.  Эн­дээс эхлэн олон дүр бүтээжээ. Оргил нь гэвэл “Гарын таван хуруу” киноны Должингийн дүр. Хань­даа халамжтай, амьд­ралдаа хайртай таван хүүхдийн эх жирийн нэг монгол эмэгтэй л  дээ. Харин нөхрөөсөө салж өрх тэргүүлж үзсэн тэр ч бай­тугай амьдралаараа үхэж тоглоно гэдэг бас нэг талдаа кино юм болохоор амархан ч гэлээ нөгөө гэвэл аягүй ч юм шиг байсан л гэдэг. Тэр тухай нь Цэцэгээтэй ярихад киногоо л магтах юм. Найруулагч Бал­жинням хүний амьдралд то­хиол­дох нарийн утга учиртай бүхнийг сугалж авч бүтээсэн кино шүү дээ гэж бодоход үнэн юм шиг санагдуулам хийснийг хэлж байлаа. Уг кинонд Дол­жингийн дүрийг тодотгосон таван хүү­хэд, бас үг хэлээгүй мөртлөө үзэгчийн сэтгэл утас доргиосон үйл явдал олон харагдагдаа.

Шагдарын хатуу үг,  барьж байгаа модоо улам ч хилэнтэй юм хагалж байгаа нь Дол­жингийн сэтгэлийг цуу татаж байх шиг.

Бас сүүлд авьяаслаг жү­жиг­чин Н.Доржсамбуу хашаа буулгаж байхдаа Шагдарыг харж байхад чи нэг айлын амьдралыг ийм бол­госон шүү дээ гэж  хэлэх мэт банзуудыг ганц ганц цохиод үсэргэж байгаа дүр зураг. Энэ бол найруулагчийн том ололт, киноны амин сүнс байсан гэдгийг Цэцэгээ бидний яриа харуулсан.

Кино сайн Должингийн дүр муугүй болсон болохоор олон түмэн Цэцэгийг таньдаг болсон гэж болно. Түүнээс хойш Цэцэгээ хэд хэдэн ки­нонд тогложээ. Харин Цэ­цэгээд нэг л хүсэл байж. Тэр нь инээдмийн киноны дүр бүтээхсэн гэсэн бодол нь бие­лээгүй юм билээ. Гэхдээ “Хо­вор хүмүүс” кинонд “Шинэ халаадаа өмсөөрэй, ширээний бүтээлгээ солиорой” гэдэг чанга дуутай хүүхний дүрийг хошин дүр гэж болох. Уг нь биш нэг сайхан дүр бүтээх байсан юм гэж Цэцэгээ хэлж байна. Тэр нь “Энэ хүүхнүүд үү” киноны зоо техникч Дуламсүрэнгийн дүр. Эхний шалгалт түүнийг уг дүрд яг тоглуулна гэтэл Хөгжим бүж­гийн дунд сургуулийн захиргаа түүнийг хичээлээс чөлөөл­сөнгүй. Татгалзчихсан гэдэг. Арга ч үгүй сургууль дээрх уран бүтээлүүдийн гол дүрийг бүжгээрээ авчихсан байж. Төгсөх ч дөхсөн байсан гэнэ. Бид хоёрын кино ярьж байх дунд нэг сонин тохиолдол гарч юм. Энэ тухай Цэцэгээ ингэж ярив.

-”Гарын таван хуруу” ки­нонд арван жүжигчин Дол­горсүрэн гуай хоёрдугаар най­руулагчаар ажиллаж байсан юм. Тэгээд дүрийн судалгаа хийж байхдаа Лхасүрэнгээс,

-Чи Должинг яагаад хаячихсан юм бэ гэж асуусан чинь Лхасүрэн /Шагдар/ “Багш аа, энэ хүүхэн их за­ваан байхгүй юу. Их завааныг би тэсч чадалгүй хаячихсан. Бандаашаа угааж чадахгүй лоймол амьтан” гэдэг байгаа. Тэгэхээр нь би уур хүрээд дүрээ хамгаалж,

-Чи юу ярьж байгаа юм. Чи намайг заваан гэнэ ээ. Би тийм заваан юм бол чиний таван хүүхэд заваан байна уу гээд үнэнээсээ уйлж, “Би чамайг хүндэлж, чиний төлөө амьдралаа зориулж явсан. Харин чинь цаг зав, бололцоог чинь хэтэрхий хангаж өгсөн учраас чи тийм байдалд хүрсэн шүү дээ” хэрэлдэх юм болж байлаа гэсэн дурсамж хэлсэн юм.

-Хагацал зовлон өөрийг чинь кино урлагаас хөндий­рүүлж чадсангүйн нууц юу вэ?

-Урлаг хүнийг хүмүү­жүүл­дэг бас сайхан дэврүүн сэт­гэлтэй болгодог. Би хагацал зовлон үзлээ гээд урвайж улцайж явах нь олны танил хүнд хэцүү санагдсан. Хань ижлээ алдсан хүн яаж тийм баяр баясгалантай байхав. Заавал нэг юм дутна. Харамсалтай санагдах. Нөхөр маань 1995 онд ид насандаа бурхан болсон. Би өөрийгөө хатуужуулж чадсан гэж боддог. Би кино найруулагч хүн. Нөх­рийнхөө хийж байсан үйлийг үргэлжлүүлсэн. Ер нь бид Хүүхдийн таетр, киноны хүрээлэнгийн нэг нь захирал нэг нь найруулагч байхдаа олон кино хийсэн дээ. Нямдаваагаа өнгөрснөөс хойш  ч би хоёр ч гайгүй кино хийсэн. “Зуслангийн чөтгөр” гэдэг киног хүүхдүүд сайн мэддэг. Дараа нь “Еэ еэ шар Буд” гэдэг киног нөхрийнхөө дурсгалд зориулж бүтээсэн. Энэ кино маань “Гоо марал” шагнал авчирсан. Хүүхдийн киноны төрөлд “Гоо марал”-ын анхныхыг авсан даа баярлаж явдаг. Найруулагчийн хувьд Монголын уран сайхны олон кино бүтээлцсэн дээ би.

-Энэ тухайгаа жаахан тодруулна уу?

-Монгол киноны алтан үеийнхэн найруулагч Жигжи­дээс эхлээд Доржпалам, Бун­тар, Х.Дамдин, Балжинням нарын олон сайхан хүнтэй хамт 20 гаруй кинонд туслах най­руулагчаар ажилласан. Сүүл­чийнхээс нь нэрлэвэл “Ман­духай цэцэн хатан”, “Хааны сүүлчийн хатан” гээд л.

-Өөрөө эхлээд кино үйлд­вэрт дуу оруулагч жүжигчин байсан гэл үү?

-Тийм ээ. Д.Чимэд-Осор, Р.Дамдинбазар, С.Элбэг­сай­хан, Б.Дамчаа, “ягаан Гажид” хэмээх Ц.Цэнд-Аюуш, залуугаас Т.Карма, Т.Цэм­пил­маа, би гээд ердөө 12 хүн орчуулгын кинонд ажилладаг байв. Мөн ч чадварлаг сайхан хүмүүс байлаа даа. Байлаа даа гэхээс яахав. Одоо олонх нь байхгүй юм чинь.

Дуу оруулагч, жүжигчин гээд ховор мэргэжил. Дэлгэц дээр дүр юу хийж, яаж аяглаж байна. Бүгдийг нь үг хэлээр нь үнэмшилтэй гаргана гэдэг амаргүй ажил. Киноны дуу оруулагч жүжигчин гэдэг бол дэлгэцийн нуугдмал бурхан гэж хэлдэг. Ёстой л оносон үг дээ. Миний гэх амжилт, хийж бүтээсэн бүхэн тэр түшигтэй, тулхтай сайхан хүмүүсээс эхтэй юм шүү.

-Өнөөгийн гарч байгаа киног үзээд ямар бодол төрдөг вэ?

-Ухаантай нь цөөрч, мун­хаг нь олширсон цаг юмсан уу. Юм л хэрүүл, маргаан их байх юм. Би түүнд ер оролцоод байдаггүй. Гэхдээ санал бодлоо хэлэхэд сүүлийн үед залуучуудын хийсэн зарим кино яахав ээ гэмээр кино ч байх л юм. Алдсан, оносон юм бас харагддаг. Киног чинь жинхэнэ мэргэшсэн баг, хамт олон бүтээдэг юм л даа. Тийм баг бүрдүүлж чадахгүй бай­гаагаас төгс сайхныг бүтээж чадахгүй байгаа болов уу.

ЦЭЦЭГИЙНХООБИЙЦЭЦЭГУРГУУЛАХ

Монголчууд юм үзэж нүд тайлсан хүн гэж ярьдаг. Тийм хүний нэг нь киноны зүт­гэлтэн, жүжигчин Ш.Цэцэг. Юм бүхэнд өөрийн гэсэн бодолтой ханддаг нь түүний эрхэм чанар юм болно. Аав, ижийнхээ бурхан тахилыг шүтэж, гал голомтыг хиргүй авч яваа хүн юм билээ. Эцэг эхийнхээ шүтээн Цагаан дарь эх бурхнаас эхлээд Сундуй жүд, Алтангэрэл гэх зэрэг судар, Өэүлэн суваргыг залсан байдаг. Түүний бас нэг эрдэм бий. Тэр нь цэцэг ургуулах. Өнгө бүрийн цэцэг үзье гэвэл тэднийд зочилж болно гэж   киноныхон ярьдаг. Цэцэгийн тордсон цэцэг гоц ургадаг нь нууцтай л байх.

Гэхдээзөвэнергитэйхүнийтарьсанцэцэгсайнургадаггэжөөрийнньхэл­сэнтэйтэрнууцдүйжбайнам. Тэрдуурьбүж­гийнтеатртбүжигчинбайхаа­сааэхлээдцэцэгтарьдагбайж. ТиймээсЦэцэгээ, цэцэгхоёрихэрюмгэсэнүггарсанюмбилээ.

http://www.zuuniimedee.mn/Show.aspx?category=17&code=1060

Буруугаа буруу гэж дотроо хүлээн зөвшөөрөх сайн чанар юм. Бүр бусдын өмнө хүлээн зөвшөөрч байгаа бол бүр хамгийн сайн чанар юм. Муу зуршлыг маш ихээр буруутгаж байж л түүнээс салах боломжтой. Буруугаа мэдсээр байж засч чадахгүй байгаа бол муу чанар юм. Буруугаа буруутгах чинь багдаж байна гэсэн үг. Буруу гэдгээ дортоо мэдсээр байж гаднаа өмөөрөх нь маш муу чанар юм. Буруугаа буруу гэж бодохгүй байгаа бол бүр хамгийн аюултай гамшиг юм. Бурууг буруу гэж мэдэж байж л буруугаас салах боломжтой. Буруугаа зөв гэж бодож байгаа бол буруугаас салах муу зуршлаа хаях боломжгүй юм. Бурууд зөвийг хэзээ ч бүү тохоорой.

ӨӨРИЙГӨӨ ЧИМХ

Муухай үг хараал хэлэхээ болихийг хүсч байвал, хүн муулж хов зөөхөө болихийг хүсч байвал, уур уцаараа багсгахыг хүсч байвал ямар нэг муу зуршлаасаа салахыг хүсч байвал тухайн муу үйлдэлийг хийсэн болгондоо өөрийгөө чанга чимхэж бай. Ингээд чи уурла, ингээд чи хараа, ингээд чи хүн муул гэж өөрийгөө сайтар шийтгэж бай. Муу зуршлаас салах хамгийн сайн арга бол өөрийгөө шийтгэх, өөрийгөө буруутгах юм. Би энэ муу зуршлаасаа болж хамгийн хайртай хүмүүсээ яаж яаж зовоож байснаа, гомдоож байснаа нэг бүрчилэн эргэн сана. Дахин дахин санаж өөрийгөө зэмлэ. Зөвхөн сэтгэл дотроо биш найздаа ярьж буруутга. Өөрийгөө чимхэж, алгадаж буруутга. Дахин дахин буруутга. Анхаарлаа муу зуршилдаа автахад биш өөрийгөө буруутгахад чиглүүл. Хайртай хүмүүс чинь чиний төлөө хичнээн бүхнээ зориуллаа даа. Гэтгэл би тэднийхээ халуун зүрхлүү энүүхэн муу дадлаасаа болж ямар их өргөсөөр хатгаж зовоолоо доо гэж дахин дахин өөрийгөө зэмлэ. Дахиад ингэхгүй гэж хатуу амла.

МУУ ЗУРШЛАА ШАЛГА

Хэзээ л бол хэзээ өөрийнхөө муу гэж үздэг үйлдэл болон дадлаа орхиж хаяж чадах нь үү үгүй юу гэж өөрийгөө нэг шалгаад үз.

1. Хэрвээ төвөггүй хаяж орхиж чадаж байгаа бол бүх зүйл хэвийн байна гэж ойлго. Бүх зүйл чиний гарт байна. Чи түүнийг захирч байна.

2.Орхиж хаяхад жаахан төвөгтэй үгүйлэхээр байгаа бол та хяналтаа алдаад эхлэчихсэн байна гэсэн үг. Цаадах чинь давшиж чи ухарч эхлэчихсэн байна гэж ойлго. Одоо л арга хэмжээ авдаг цаг шүү.

3. Орхиж хаяхад үнэхээр хэцүү хаяж чадахгүй болчихсон байгаа бол та эрх мэдлээ нэгэнт түүнд алдчихсан байна гэсэн үг. Одоо чи тэрнийг биш тэр чамайг захирдаг болжээ. Таны муу дадал даамжирч байгаа юм биш биз? Эртхэн хэр хэмжээд байгааг нь мэдэж авхад илүүдэхгүй л байх шүү. Ирээдүйн амьдрал чинь үүнээс их хамаар ч болно.

ЯАГААД АЧААЛЛАА БАГСАГАЖ БОЛОХГҮЙ ГЭЖ

Та өөртөө хэт их ачааллыг аваад түүндээ түүртээд бухимдан өөрийгөө зовоож ядраагаад байгаа юм биш биз? Тэгэхгүй бол болохгүй ингэхгүй бол болохгүй гэсэн өөрөө зохисон шаардлагаар өөрийгөө дарамталж үүнийг хийчихээд л түүний ард гарчихаад л нэг сайхан амарна даа гэж явсаар нэг мэдэхэд үхэх болчихсон байхвий дээ. Заримдаа бүхнийг орхин хайртай хүмүүстэйгээ хамт бай л даа зугаалж агаарт гар л даа. Аз жаргалтай мөчийг хайртай хүмүүсээ баярлуулах мөчийг бүү хойшлуулаач дээ. Амьд байхад таван төгрөг олдож л байдаг байхгүй ч байдаг яаж ийж байгаад болж л орхидог шүү дээ. Амьдрал гэдэг чинь мөнгө хураахын нэр биш шүү дээ. Хэд наслахаа мэдэхгүй байж хэдэн зуун жилийн хөрөнгө цуглуулахад богинохон насаа зориулах чинь хайран биш үү? Мөнгөний хойноос явалгүй л яахав. Гэхдээ арай хэт улайраад өөрийгөө зовоогоод байгаа юм биш биз? Зарим нэг зүйлийг хөнгөлчихөд та мөнгө алдах биш харин амар тайван байдлыг эрүүл мэндийг хожих л байх даа. Яагаад ачааллаа багсгаж болохгүй гэж?

                Х.Баасансүрэн Эрдэнэзуу хийдийн Хамба лам

http://society.time.mn/content/33806.shtml

2013-08-30 17:00:00

• Электрон хувилбар

Нийтэлсэн: 2013-09-02 10:03:11